Andrzej Kmicic jako bohater romantyczny

Romantyzm był epoką literacką, która wykształciła specyficzny i bardzo wyrazisty rodzaj bohatera literackiego. W swoich dziełach twórcy tego okresu ukazywali jednostki wybitne, często nierozumiane przez społeczeństwo. Kluczowy moment biografii takich postaci stanowiło podjęcie decyzji o poświęceniu się wzniosłej idei (w polskiej literaturze jest nią zazwyczaj ojczyzna) lub ważnej dla bohatera sprawie. Postanowienie to wiązało się z metamorfozą bohatera, zmianą jego systemu wartości.

Polska literatura może pochwalić się wieloma wspaniałymi kreacjami bohaterów romantycznych. Wśród nich wyróżnić można m. in. księdza Robaka, Konrada Wallenroda, Konrada (Gustawa) i Kordiana. Wszyscy oni mają pewną cechę wspólną - najważniejszą wartością staje dla nich ojczyzna. To właśnie dla niej decydują się poświęcić swe życie.

Henryk Sienkiewicz napisał „Potop” w czasie trwania pozytywizmu, epoki przeciwstawnej do romantyzmu. Sam autor nie ukrywał jednak, iż żywo interesował się dokonaniami poprzednich pokoleń. Potwierdzeniem tego zdaje się być fakt, że konstrukcja głównego bohatera powieści - Andrzeja Kmicica - nosi cechy romantycznej kreacji postaci literackiej.

Czytelnik i Aleksandra Billewiczówna poznają chorążego orszańskiego jako zuchwałego szlachcica. Szybko okazuje się, iż wachlarz jego negatywnych cech jest znacznie szerszy. Krótki pobyt Kmicica w Wodoktach, Lubiczu i okolicy skutkuje krwawą rzezią i spaleniem Wołmontowicz. Bohater bierze okrutny odwet za uśmiercenie swych towarzyszy, którzy siali popłoch w okolicy, urządzając pijatyki i wywołując awantury. Od podobnych rozrywek nie stronił sam Kmicic, skutkiem czego utracił miłość Oleńki Billewiczówny. Odzyskać przychylność wnuczki pułkownika Herakliusza mógł tylko poprzez zadośćuczynienie szlachcie laudańskiej. By zaskarbić sobie ich łaskę, bohater postanowił poświęcić się ojczyźnie.

Kmicic przechodzi przemianę, której symbolicznym początkiem jest zmiana nazwiska na Babinicz. Wypowiada on posłuszeństwo zdrajcy - Januszowi Radziwiłłowi - i samodzielnie (z Kiemiliczami) udaje się na Śląsk. Po drodze bohatersko broni Jasnej Góry, a dotarłszy do króla, ryzykuje własne życie w obronie Jana Kazimierza podczas starcia w wąwozie nieopodal Nowego Targu. Nowa droga Kmicica to nie tylko bohaterskie czyny, ale także wytrwała i cierpliwa praca nad samym sobą. Potwierdzeniem sukcesu chorążego orszańśkiego jest fakt, iż poznawszy miejsce pobytu Oleńki, nie zdecydował się jechać do niej, lecz konsekwentnie wypełniał rozkazy.

Jako romantyczne postrzegać można także uczucie, jakie główny bohater żywi do Aleksandry Billewiczówny. To właśnie ono motywuje Kmicica do odkupienia swych win. Miłość ta jest głęboka i autentyczna, oparta na szacunku i zrozumieniu.

Andrzej Kmicic jest jedną z najciekawszych postaci obecnych w polskiej literaturze. Łączy on cechy typowego szlachcica sarmaty z charakterystycznymi dla romantyzmu indywidualizmem i oddaniem wyższym wartościom.