Władysław Reymont rekonstruuje w „Chłopach” specyficzną strukturę wiejskiej społeczności i jej mentalność. Spojrzenie na świat członków lipieckiej gromady wyznacza głównie przywiązanie do ziemi oraz wartości religijnych. Największym szacunkiem obdarza się tych, którzy posiadają rozległy grunt, jak Maciej Boryna. Za chłopską mentalnością nie stoi jednak zwykła chciwość, ale niemal mistyczny związek z naturą. Ziemia traktowana jest przez nich jako życiodajna, sakralna potęga, która ma moc twórczą.
Chłopi dużą wagę przywiązują również do uroczystości religijnych i związanych z nimi obrzędów. To właśnie kolejne święta wyznaczają rytm życia w Lipcach: Zaduszki, Boże Narodzenie czy Wielkanoc to dni święte, w których dokonuje się duchowe oczyszczenie, a życie całej zbiorowości zostaje wpisane w historię sakralną. Z drugiej strony chłopska mentalność jest głęboko związana z obrzędami pogańskimi – dziady, zamawianie guślarki czy ludowe przesądy stanowią naturalną część życia wsi.
Religijność chłopów nie wiąże się również z surowym przestrzeganiem zasad moralnych. W Lipcach kwitnie bowiem swobodne życie erotyczne, czego przykładem jest postępowanie Jagny i jej kolejnych kochanków, ale tez na przykład Tereski zdradzającej męża żołnierza podczas jego nieobecności. Nikt również nie oburza się z powodu doli starego Bylicy, biednej Jewki czy Agaty, którzy ewidentnie zostają pokrzywdzeni przez bliskich i muszą prowadzić żebraczy tryb życia.