Obyczaje w „Chłopach”

Chłopi z powieści Władysława Reymonta tworzą własną odrębną kulturę, będącą swoistą mieszaniną obrzędów religijnych i pogańskich. Bardzo ważną rolę odgrywają w Lipcach święta kościelne, w których uczestniczy cała zbiorowość. Wszyscy bardzo przeżywają kościelne nabożeństwa: biją się w piersi, płaczą, głośno się modlą.

Ponadto podczas świąt obejście musi być wysprzątane, a uroczystościom towarzyszą określone obrzędy. W Wielką Sobotę na przykład nie rozpala się ognia i spożywa się zimne posiłki. Krasi się również jajka, a domy przystraja pięknymi wycinankami. Święta służą zjednoczeniu z gromadą oraz duchowemu oczyszczeniu.

Jednocześnie ważną rolę w wiejskiej społeczności odgrywają obrzędy pogańskie. Można wśród nich wymienić rozmowę ze zwierzętami, obcinanie włosów pannie młodej w czasie wesela czy łykanie kotków bazi podczas Wielkanocy, mające zapewnić zdrowie. Chłopi w specyficzny sposób obchodzą również Zaduszki – zostawiają bowiem na grobach pożywienie dla zmarłych. W czasie choroby lub innych zdarzeń losowych wzywana jest natomiast guślarka – Dominikowa, która odprawia zamawianie.

Szczególna bojaźń i powaga dotyczy śmierci. Chłopi otaczają ją szacunkiem – zgon stanowi powrót do natury, ma charakter sakralny, jak śmierć Macieja Boryny na polu w czasie zasiewu. Ludzki zgon odczuwa cała natura, również zwierzęta, np. pies Łapa wyje, kiedy umiera Boryna. Jednocześnie bardzo ważne jest przejście nad śmiercią do porządku dziennego i życie dalej, wyrażające się w podjęciu codziennych obowiązków.