Koncepcja ludzkiego losu w "Chłopach"

„Chłopi” to powieść wielowątkowa i bogata w różnorodne sensy. Jedną z jej płaszczyzn znaczeniowych jest koncepcja ludzkiego losu. Władysław Reymont wpisuje egzystencję człowieka w kilka różnych porządków: społeczny, moralny i uniwersalny.

Pojedyncza jednostka jest dla pisarza przede wszystkim częścią większej społeczności, dokładnie lipieckiej gromady. Każdy mieszkaniec wioski w swoim osobistym życiu kieruje się utartymi zbiorowymi wzorcami. Dąży zatem do założenia rodziny, wybudowania domostwa i powiększenia stanu posiadanej ziemi. To w jaki sposób chłopu uda się zrealizować ów schemat, wyznacza jego pozycję w gromadzie. Największym szacunkiem cieszą się zatem najzamożniejsi gospodarze.

Oprócz porządku społecznego ludzki los jest również mocno wpisany w system wartości moralnych. Jego podstawę w Lipcach stanowi wiara chrześcijańska, znajdująca wyraz w katolickich symbolach i obrzędach kościelnych. Postępowanie zgodnie z zasadami dekalogu stanowi ramę społecznego osądu. Żaden człowiek nie pozostaje zatem wolny od moralnej oceny zbiorowości, czego najbardziej drastycznym przykładem jest los Jagusi, wygnanej ze wsi ze względu na liczne romanse.

Oczywiście ludzki los jest również osadzony w rzeczywistości uniwersalnej, podlega bowiem odwiecznemu porządkowi natury. Właśnie ta ostatnia płaszczyzna egzystencji człowieka jest szczególnie wyeksponowana w „Chłopach”. Podobnie jak natura podlega cyklowi pór roku, tak człowiek rodzi się i umiera. Istota ludzka jest przede wszystkim częścią natury – jej śmierć stanowi powrót do matki ziemi. Symboliczne znaczenie ma scena śmierci Macieja Boryny podczas wiosennej siejby. Śmierć jest bowiem początkiem nowego życia – Boryna umiera, a rodzi się jego wnuk.