Społeczeństwo i hierarchia w „Chłopach” – opis

Wiejska społeczność przedstawiona w „Chłopach” Władysława Reymonta jest zbiorowością wyraźnie zhierarchizowaną. Pisarzowi udało się pokazać, że chłopi nie są wcale warstwą jednolitą, ale jak każda klasa społeczna mają swoją elitę, a także członków zepchniętych na margines życia społecznego.

Głównym atrybutem decydującym o miejscu w gromadzie lipieckiej jest zamożność mierzona rozległością posiadanego gruntu. Na samym szczycie społecznej drabiny sytuują się zatem bogaci gospodarze, wśród których prym wiedzie Maciej Boryna, właściciel 32 morgów ziemi. To właśnie najzamożniejsi chłopi są liderami całej społeczności – podejmują decyzję w imieniu wsi czy negocjują z dziedzicem. Cieszą się również powszechnym szacunkiem, czego wyrazem są pierwsze miejsca, jakie zajmują podczas nabożeństwa w kościele. Oprócz Boryny do liczących się osób w Lipcach należą również ksiądz, wójt, organista i kowal.

W najgorszej sytuacji są natomiast chłopi, którzy nie posiadają własnej ziemi i muszą pracować u zamożniejszych gospodarzy, jak Kuba, Witek czy stary Bylica. Otrzymują oni jedynie niskie wynagrodzenie i wikt. Starość i niedołężność oznaczają dla nich jednak najczęściej przejście na łaskę dzieci lub całkowite wykluczenie ze społeczności i żebractwo. Przykładem skrajnej nędzy jest Agata, która na zimę musi opuszczać wieś, a powraca dopiero wiosną. Marzeniem starej Agaty jest jedynie śmierć we własnym łóżku pod pierzyną.

Ważnym atutem w oczach lipieckiej gromady jest również wiek, a w wypadku kobiet stan cywilny. Starsze kobiety wyraźnie sprawują władzę nad młodszymi, strzegą ich dobrego prowadzenia się, a czasem bezlitośnie oceniają postępowanie dziewcząt. Panny muszą szczególnie dbać o swoją reputację i w przeciwieństwie do kawalerów ukrywać własne romanse. Swoisty awans w lipieckiej hierarchii zapewnia kobietom zamążpójście, zwłaszcza wydanie się za zamożnego chłopa, jak Hanka, która wychodzi za syna najbogatszego gospodarza we wsi.