Biografia
Kazimierz Przerwa-Tetmajer urodził się w 1865 roku na Podhalu w Ludźmierzu. Był synem Adolfa Tetmajera, marszałka powiatu nowotarskiego, i Julii z Grabowskich. Jego przyrodnim bratem (pochodzącym z pierwszego małżeństwa ojca) był Włodzimierz Tetmajer, artysta, malarz i poeta. Kazimierz Tetmajer ukończył Gimnazjum św. Anny w Krakowie, a następnie studiował na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pisarz już w młodości dużo podróżował po Europie, a także z namiętnością wędrował po Tatrach, w 1902 roku został honorowym członkiem Towarzystwa Tatrzańskiego. Jako poeta debiutował w II połowie lat 80. XIX.
W 1896 roku mieszkał w Heidelbergu, gdzie pełnił funkcję sekretarza Adama Krasińskiego. W 1901 roku ze związku Tetmajera z nieznaną aktorką urodził się syn Kazimierz Stanisław, którego poeta początkowo nie chciał uznać. Informacja o nieślubnym dziecku artysty była jedną z przyczyn, dla których miał on problemy z zawarciem małżeństwa z zamożną panną z dobrego domu. Tetmajer starał się między innymi o rękę Laury Rakowskiej. Miał także romans z góralką Marią Palider, która została opiekunką jego syna.
Po I wojnie światowej poeta zamieszkał w Warszawie. W latach 20. był prezesem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich, a od 1934 roku honorowym członkiem Polskiej Akademii Literatury. Wiadomo, że w latach 30. jego stan zdrowia uległ znacznemu pogorszeniu na skutek zarażenia kiłą. Postępowała również choroba psychiczna i ślepota. Dzięki staraniom przyjaciół przyznano Tetmajerowi dożywotnią rentę oraz mieszkanie w Hotelu Europejskim.
Tetmajer zmarł w Warszawie, w Szpitalu Dzieciątka Jezus w 1940 roku. Został pochowany w grobie syna na Powązkach. Obecnie jego ciało spoczywa na Zakopiańskim Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzysku.
Charakterystyka twórczości
Tetmajer był znaczącym młodopolskim poetą i prozaikiem. Jak wskazuje Artur Hutnikiewicz, dzieła pisarza nie były może wybitne, ale z pewnością modelowo wpisywały się w klimat epoki. Począwszy od drugiej serii „Poezji” wydanych w 1894 roku w wierszach Tetmajera pojawił się więc dekadentyzm sygnowany przez shopenhauerowski ton zwątpienia w sens świata, religii i filozofii.
Z drugiej strony w tekstach poetyckich Tetmajera pobrzmiewały erotyka, zainteresowanie kobietami, a także naturą. Poeta przeszedł do historii literatury jako autor jednych z najbardziej znanych wierszy miłosnych, np. „Lubię kiedy kobieta…”, „Mów do mnie jeszcze”, „A kiedy będziesz moją żoną”. W wierszach Tetmajera kobieta nie była już niematerialną istotą niebiańską portretowaną na modłę romantyczną, ale odzyskiwała swoją cielesność.
Bardzo ważne miejsce w twórczości Tetmajera zajęła natura, zwłaszcza podhalańskie pejzaże, które odmalowywał w liryce opisowej. Tetmajerowskie wiersze o przyrodzie są przepełnione młodopolską manierą językową, dużą rolę odgrywa w nich nastrojowość oraz symbolizm i muzyczność (przykładem jest „Melodia mgieł nocnych”). Ważnym kręgiem tematycznym dzieł Tetmajera była także sztuka jako ostoja ponadczasowego piękna (np. „Dane Tycjana”).
Na uwagę zasługują również prozatorskie dokonania Tetmajera, a zwłaszcza zbiór opowiadań „Na skalnym Podhalu” (1903 – 1910), a także powieści „Legenda Tatr: Maryna z Hrubego” i „Janosik Nędza Litmanowski” (1911). Twórca zawarł w nich bogactwo kultury góralskiej, podziw dla tego ludu i jego przymiotów. Warto także pamiętać o powieści historycznej autorstwa Tetmajera, „Koniec epopei” (1913 – 1914).
Nieco mniej doskonałe literacko były dramaty Tetmajera, np. „Mąż- poeta” oraz pisane w celach zarobkowych romanse (np. „Anioł śmierci”).