„Koniec XIX wieku” Kazimierza Przerwy-Tetmajera to wiersz będący manifestacją młodopolskiego dekadentyzmu i kryzysu kultury europejskiej. Poeta zadaje w nim dramatyczne pytanie o sens istnienia w obliczu metafizycznej pustki; jest również wyrazem inspiracji filozofią Artura Schopenhauera i Fryderyka Nietzschego.
Wiersz posiada wyrazistą budowę: składa się z pięciu strof, z których pierwsze cztery stanowią serię retorycznych pytań na temat możliwych metod radzenia sobie z poczuciem duchowej pustki, piąta pełni zaś funkcję swoistego podsumowania wywodu. Tekst przyjmuje zatem formę nawiązującą do retoryki, jest rodzajem logicznej lub filozoficznej rozprawy, w której obala się kolejne argumenty i wyciąga wnioski.
Poeta zastanawia się, jaką postawę powinien przyjąć człowiek końca wieku w obliczu doskwierającej mu duchowej pustki i poczucia bezsensu istnienia. Odrzuca przekleństwo, ironię, wzgardę, rozpacz, walkę, rezygnację, nadzieję na przyszłość oraz libertyńskie używanie życia. Żadne z tych narzędzi nie może rozwiązać problemu ludzkiej jednostki, ponieważ jest ona niczym „mrówka rzucona na szyny”, która nie zwycięży z nadjeżdżającym pociągiem.
Owo dekadenckie spojrzenie na świat wpisuje się w myśl jednego z najważniejszych modernistycznych filozofów – Schopenhauera. Człowiek epoki fin de siecle’u pogrąża się w narastającej melancholii i smutku, nie ma żadnej nadziei. Zawiodły go bowiem wszystkie zdobycze cywilizacji, a kultura europejska pogrążyła się w wielkim kryzysie.
W ostatniej strofie Tetmajer wypowiada się w liczbie mnogiej, mówi w imieniu całego pokolenia. Określa je mianem, „tych, co wszystko wiedzą” i „dla których żadna z dawnych wiar już nie wystarcza”. Słowa te stanowią nawiązanie do kluczowej dla epoki modernizmu nietzscheańskiej metafory śmierci Boga. Nietzsche wygłaszając tę tezę, podkreślił, że w wieku XIX na zawsze skończył się religijny paradygmat ujmowania świata. Człowiek w wierszu Tetmajera pozostaje zatem niemy – w świecie bez Boga już nic nie chroni go bowiem przed okrucieństwem świata.
Geneza „Iliadzie” przypisuje się autorstwo Homera mimo iż jest to kwestia sporna. Jest ona prawdopodobnie dziełem które poprzedza „Odyseję”...
Autorstwo i czas powstania Utwór o incipicie „Posłuchajcie bracia miła...” znany też pod tytułami: „Lament (Plankt) świętokrzyski” oraz „Żale...
Bohaterem bajki Ignacego Krasickiego „Pan i pies” jest tytułowe zwierzę. Sam właściciel nie pojawia się bezpośrednio w utworze dowiadujemy się tylko o jego...
Księga I. Mór. Gniew. Gniew Achillesa który wywołany jest sporem z królem Agamemnonem naczelnym wodzem wyprawy wojsk achajskich przeciwko Troi to główny...
„Gawęda o miłości ziemi ojczystej” Wisławy Szymborskiej to wiersz należący do liryki patriotycznej. Poetka wyraża w nim zachwyt nad pięknem rodzinnego kraju...
Streszczenie Królestwo niebieskiego porównane jest do człowieka który siał dobre nasiona. Jednakże w nocy jego nieprzyjaciel nasiał chwastów pomiędzy...
Geneza czas i miejsce akcji Powieść ukazała się w roku 1911 wcześniej publikowana była w odcinkach na łamach prasy. Czas akcji przedstawionej w utworze to lata 1884 –...
Geneza „Kolumbowie rocznik 20” to najsłynniejsza z powieści Romana Bratnego. Dzieło to doczekało się w swoim czasie statusu kultowego i dało nazwę całemu...
Wiesz Franciszka Karpińskiego „Do Justyny. Tęskność na wiosnę” należy do najbardziej znanych przykładów polskiej XVIII-wiecznej liryki miłosnej. W...
