Władysław Broniewski napisał wiersz „Krzyk ostateczny” w 1939 roku, tuż przed wybuchem II wojny światowej. Utwór wpisuje się w poetykę katastroficzną, pokazuje bowiem sugestywną wizję końca świata. Poeta nawiązuje do języka Apokalipsy świętego Jana. Widać to już w pierwszej strofie tekstu:
Dzień głodu, ognia, powietrza i wojny
z dziejowej rodzi się nocy.
Oto wołam, jak dawni prorocy,
poeta w sercu swym wolny.
Podmiotem wiersza jest poeta-wieszcz, który niczym biblijny prorok wieszczy rychły upadek świata. W wierszu zastosowano poetykę proroctwa, pojawiają się zatem liczne hiperbole, wykrzyknienia i powtórzenia („Biada! Biada! Biada!) oraz wyraziste alegorie i symbole. Do tych ostatnich należą obrazy czterech jeźdźców Apokalipsy, Babilon i „Niewiasta przybrana w szkarłat”. Wszystkie one oznaczają zbliżającą się zagładę, zagrożenie „głodem, powietrzem i wojną”.
Znamienne jest wpisanie owych biblijnych obrazów w czasoprzestrzeń współczesną. Apokalipsa rozgrywa się bowiem w scenerii nowoczesności, o czym świadczą „drapacze chmur”, „cywilizacja oślepła” oraz „laboratoria”. Mowa tu zatem o bliskiej przyszłości, w której ma się dokonać dziejowa katastrofa. W wierszu dominuje nastrój grozy i lęku, niemal słychać jak „gniewnie kroczy historia”.
Utwór stanowi profetyczną zapowiedź wybuchu II wojny światowej i jej najstraszniejszych owoców: zrujnowania dorobku cywilizacji, przemocy i masowej śmierci („słyszę tupot milionów nóg”). Poeta porównuje siebie do mitologicznego Ixiona, który za swoje czyny został skazany na wieczne męki. Podmiot podobnie jak ów bohater jest bowiem zmuszony do nieustannego przeżywania nachodzących go apokaliptycznych wizji.
Wiersz nie ma jednak całkowicie pesymistycznej wymowy. W ostatniej strofie pojawia się akcent nadziei. Poeta stwierdza, że kiedy klęska będzie wydawać się już ostateczna, niespodziewanie zabrzmi okrzyk wolności.
Geneza Szukając motywów i tematów do swych dzieł Szekspir często posiłkował się historią. Nie inaczej było w przypadku napisanego między 1599 a 1602 „Hamleta”....
Geneza „Wierna rzeka” jest powieścią Stefana Żeromskiego poświęconą powstaniu styczniowemu (1863). W zamyśle miała być częścią cyklu opisującego losy...
Geneza Utwór „O psie który jeździł koleją” opowiada historię o dzielnym psie Lampo po części opartą na faktach. Książka po raz pierwszy została...
Geneza Powieść „Mistrz i Małgorzata” powstawała w latach 1928 – 1940. Wydanie drukiem pełnej wersji powieści miało zaś miejsce dopiero w 1968 roku we...
„Sto lat samotności” to najgłośniejsze dzieło Gabriela Garcii Marqueza. Opowiada o ponad wieku istnienia pewnej południowoamerykańskiej familii. Założycielami...
„Piosenka o porcelanie” Czesława Miłosza to wiersz który powstał niedługo po II wojnie światowej i odwołuje się do doświadczeń z tego trudnego czasu....
„Kruk i lis” Krasickiego porusza temat pojawiający się również w innych bajkach (np. w „Szczur i kot”). Mianowicie utwór dotyczy zapatrzenia...
Pełny tytuł słynnej powieści Jonathana Swifta to „Podróże do wielu odległych narodów świata w czterech częściach przez Lemuela Gullivera początkowo...
Geneza Wydana w 1974 r. nakładem „Czytelnika” „Kronika wypadków miłosnych” zalicza się do tych dzieł Tadeusza Konwickiego które powracają...
