„Oda do radości” (Ode „An die Freude”) Fryderyka Schillera powstała w 1785 roku, opublikowana została rok później. W kolejnych wydaniach (1803, 1808) autor wprowadził niewielkie poprawki do tekstu. Według niektórych interpretacji, utwór pierwotnie miał nosić tytuł „Oda do wolności”, jednak poeta odstąpił od tego sformułowania – trzeba pamiętać, że w tamtym okresie literatura poświęcona wychwalaniu wolności mogła być uznana za antymonarchistyczną i ściągnąć kłopoty na twórcę. Sam Schiller w późniejszych latach odnosił się pesymistycznie do swojego utworu – sądził, że jest on przesadnie optymistyczny. Być może wynikało to z rozgoryczenia poety, który dostrzegł, że jego twórczość nie zmieniła świata na lepsze.
„Oda do radości” jest pochwałą ludzkości i jej możliwości. Być może świat jest zły, ale jeśli tylko ludzie uświadomią sobie wspólnotę swoich losów, jeśli poczują do siebie wzajemną miłość, wtedy wkroczymy w nową epokę. Wówczas wszyscy ludzie będą braćmi, a ich radość złączy co rozłączył los. Odkrycie owej miłości nie jest trudne, przepełnia ona bowiem cały świat, obejmuje ona nawet „najlichszego robaka”.
Utwór Schillera, chociaż powstały na progu romantyzmu, wyraża ideały Oświeceniowe – mowa w nim o postępie i rozwoju. Zarazem kładzie się nacisk na braterstwo wszystkich ludzi i to, że ów rozwój będzie korzystny dla każdego. Schiller nie precyzuje, jak dokładnie ma wyglądać przyszły świat – nie proponuje konkretnych rozwiązań politycznych, czy społecznych. Marzy po prostu o okresie, kiedy nastanie powszechna szczęśliwość.
„Oda do radości” najbardziej znana jest ze swojej muzycznej wersji, napisanej przez Ludwika van Beethovena (stanowi ona część IX Symfonii). Obecnie jest ona hymnem Unii Europejskiej. Przez długie lata stanowiła też natchnienie do walki o wolność – śpiewali ją przeciwnicy chilijskiej dyktatury generała Pinocheta, a także chińscy studenci protestujący w 1989 roku na placu Tiananmen. W tym kontekście trudno zgodzić się z autorem, że jego utwór nie zmienił świata.
Forma utworu (podstawowe informacje):
- 5 strof po 7 wersów
- układ rymów krzyżowy (abab)
- apostrofa