Geneza, czas i miejsce akcji
Powieść ukazała się w roku 1911, wcześniej publikowana była w odcinkach na łamach prasy. Czas akcji przedstawionej w utworze to lata 1884 – 1885, kiedy to miał miejsce opisywany konflikt w Afryce. Miejscem akcji jest właśnie ten kontynent, po którym bohaterowie odbywają podróż rozpoczynającą się w Port-Said, wiodącą przez Chartum oraz Faszodę, aż do Mombasy.
Motywy, problematyka
Powieść pokazuje losy dzieci, które zostały powiązane z ówczesnymi wydarzeniami politycznymi. Dzieci porwane zostają przez osoby, które pragną dostarczyć je do Mahdiego – dowódcę powstania przeciwko egipskim władzą. Nie jest to jednak jedyny problem. Pojawia się także motyw przyjaźni, która łączy dzieci, wzajemnej troski, ale i dorastania. Na oczach czytelnika młody Tarkowski staje się prawdziwym mężczyznom, który gotów jest bronić Nel, gdy tylko zachodzi taka potrzeba. Istotnym jest także przedstawienie złożoności stosunków z osobami zamieszkującymi tereny, przez które wiedzie droga dzieci. Oto jedni z nich stają się oprawcami i odpowiedzialnymi za nieszczęście nastolatka i jego młodszej koleżanki, inni natomiast okazują się być wiernymi przyjaciółmi, pomocnymi w trudnych chwilach.
Podróż nie tylko służy przedstawieniu rozwoju bohaterów, ale także i przemian w nich zachodzących oraz trudności, z którymi przychodzi im się borykać. Postawieni są przed prawdziwym wyzwaniem, któremu nie są w stanie sprostać nawet ich ojcowie. Rzeczywistość, przyroda staje się dla nich elementem, który może być równie pomocny, jak i zabójczy. Nie tylko spotykają na swej drodze przyjacielskiego Kinga, ale i groźne drapieżniki.
Ważnym jest także motyw wzajemnej pomocy, która warunkuje przetrwanie. Wybawieniem okazuje się zarówno spotkanie pana Lindego, jak i mieszkańców jednej z wiosek, które mijają dzieci. Każdy z elementów rzeczywistości może się okazać równie zbawiennym, jak i niebezpiecznym.
Bohaterowie
Nel – Niezwykle piękna dziewczynka, prawdziwa przyjaciółka Stasia, a także jego późniejsza żona. Dziewczynka znosi dzielnie trudy podróży, choć często widać jej przerażenie. Jest niezwykle ufna i otwarta. Prawdziwie potrafi kochać ludzi, jak i zwierzęta, czego przykładem jest jej przyjaźń z Kingiem.
Staś – Chłopiec, który wraz z rozwojem podróży dorasta i zamienia się w mężczyznę. Widoczną jest jego odpowiedzialność, zaangażowanie oraz troska o swoją młodszą koleżankę, która zostaje jego żoną. Staś to osoba rozważna, która gotowa jest do szeregu poświęceń dla swoich bliskich. Mimo, że musi podejmować niełatwe decyzje jest na nie gotów, by zapewnić bezpieczeństwo Nel.
Kali – Władca plemienia Wa-himów, który jest niewolnikiem jednego z ludzi odpowiedzialnych za uprowadzenie dzieci. Uwolniony wyrusza w podróż razem z Tarkowskim i Nel, a potem powraca do swojego ludu gdzie obejmuje władzę.
Mea – niewolnica, młoda dziewczyna, która została podarowana Nel i towarzyszy dzieciom w podróży.
Chamis, Idrys, Gebhr – to osoby odpowiedzialne za uprowadzenie dzieci. Związana z nimi jest także postać Fatmy oraz Smaina, jej męża dowodzącego powstaniem.
Podczas podróży dzieciom towarzyszy także Nasibu. Na swojej drodze napotykają oni podróżnika Lindego, kapitana Glena i doktora Clary'ego. Ważnymi postaciami są również zwierzęta – wierny pies Saba oraz King, oswojony słoń, którego napotykają na swojej drodze dzieci.