„Żal” jest wierszem Józefa Czechowicza napisanym w przededniu II wojny światowej. Możemy wyraźnie zakwalifikować utwór do nurtu, znanego jako katastrofizm. Katastrofiści, jak sama nazwa wskazuje, przewidywali zbliżającą się zagładę i zniszczenie. Skąd takie odczucia? Dzisiaj łatwo nam mówić, że wyczuwali II wojnę światową – jednak byłaby to zbyt uproszczona interpretacja. Pisarze i poeci nie są prorokami, nie mają wizji przyszłości zsyłanych przez Boga lub los. Wiersz Czechowicza jest doskonałym przykładem katastrofizmu także w tym sensie, że pozwala nam na dekonstrukcję jego motywów – a przez to na wyjaśnienie, skąd brały się mroczne przeczucia autorów tego nurtu.
Tytuł „żal” sugeruje smutek i melancholię. Jednak można uznać, że jest on nieco mylący. Chociaż pierwsze wersy sugerują takie właśnie odczucia, kolejne strofy udowadniają, że nie chodzi o spokojne wspominanie minionego szczęścia, a o rozpacz i przerażenie.
Bohater wiersza, snując się po dnach uliczek, przygląda się współczesnemu światu. Widzi roztrzaskane szybki synagog/płomień połykający grube statków liny. Dostrzegamy tu jasne odwołanie do antysemickich wystąpień w III Rzeszy – choćby do o rok wcześniejszych (1938) pogromów w trakcie tak zwanej „nocy kryształowej”. Ekstremizm rośnie jednak nie tylko w Niemczech. Głodne ludy już nie płaczą – one ryczą. Zapewne chodzi o wzrastającą popularność komunizmu, głoszącego zniesienie biedy przez brutalne środki (stalinowski totalitaryzm). Ale czy tylko komunizm na autor na myśli? Czy nie chodzi także o głód ziemi, głód kolonii, głód pieniędzy – wspólne wszystkim, nie tylko ubogim, narodom i warstwom Europy?
W utworze pojawiają się również nawiązania do wydarzeń frontowych:
ja śpiąca pośród jaskrów
i dziecko w żywej pochodni
i bombą trafiony w stallach
Wersy te zapewne inspirowane były hiszpańską wojną domową (1936-1939), kiedy to doszło do głośnego zbombardowania baskijskiego miasteczka Guernica (jego tragedię uwiecznił w słynnym obrazie Pablo Picasso). Czechowicz przywołuje także wcześniejszą o dwie dekady pierwszą wojnę światową. Fragment zakrztuszony wołaniem gaz wzbudza trwogę, związaną ze wspomnieniem o gazach bojowych, wykorzystywanych w trakcie owego konfliktu.
Czechowicz przeczuwa nadchodzącą apokalipsę z kilku powodów. Przede wszystkim rzuca się w oczy radykalizm polityczny Europejczyków lat trzydziestych. Ich dążenia jasno prowadzą do wojny. A współczesna wojna, jak wie poeta, to nie starcia rycerzy – to masowa rzeź, w której cywile są tak samo narażeni na eksterminację, jak żołnierze. Czechowicz nie był prorokiem – był za to uważanym obserwatorem otaczającej go rzeczywistości. II wojna światowa potwierdziła jego posępne przypuszczenia.
Forma utworu (kilka informacji):
– wiersz biały
– epitet (płomień miłości)
– apostrofa (idźże)
„Hymn do maszyny mego ciała” to bodaj najsłynniejszy utwór Tytusa Czyżewskiego a zarazem jedno z najbardziej znanych dzieł polskiego futuryzmu. Już na...
Geneza „Jądro ciemności” zostało opublikowane w 1899 roku. Na powstanie mikropowieści Josepha Conrada miały wpływ osobiste doświadczenia autora. Pracował...
„Pan Błyszczyński” to długi wiersz wręcz poemat autorstwa Bolesława Leśmiana. Utwór rozpoczyna się od opisu ogrodu tytułowego Pana Błyszczyńskiego....
Geneza „Opowiadania” Tadeusza Borowskiego ukazały się drukiem w 1947 roku pod tytułem „Pożegnanie z Marią”; rok później został zaś wydany...
Streszczenie Książeczka Małgorzaty Strzałkowskiej jest zbiorem wdzięcznych i zabawnych wierszyków z morałami. W pełniącym rolę wstępu tekście poetyckim autorka...
Bohaterem bajki Ignacego Krasickiego „Pan i pies” jest tytułowe zwierzę. Sam właściciel nie pojawia się bezpośrednio w utworze dowiadujemy się tylko o jego...
Streszczenie Głównym bohaterem powieści jest młody dwunastoletni Eskimos żyjący na Grenlandii o imieniu Anaruk. Narrator (a jednocześnie polarnik) zaprzyjaźnił...
Wiersz Konstantego Ildefons Gałczyńskiego zaliczany bywa do najpiękniejszych i najpopularniejszych utworów miłosnych w dziejach polskiej poezji. Jak sam tytuł sugeruje...
Karol Wojtyła to postać niezwykle istotna dla dziejów świata w XX stuleciu. Trudno rozważać jego ostatnie ćwierćwiecze bez uwzględnienia Jana Pawła II. Zadumani...
