„Na wsi” to wiersz Józefa Czechowicza. Już sam tytuł sugeruje nam odwołanie do poezji sielankowej, przedstawiającej wieś, jako miejsce pełne spokoju, ładu i harmonii. Tymi też ścieżkami, przynajmniej pozornie, podąża Czechowicz. Cały utwór stanowi przedstawienie ciągu obrazów z życia prowincji.
Tym, na co zwraca uwagę poeta, jest głęboka harmonia wiejskiego życia. Następuje wręcz zlanie się w jedno rytmu natury z rytmem chłopskiego życia. Księżyc idzie srebrne chusty prać – w tej frazie widać utożsamienie tych dwóch światów. Księżyc to część natury, jednak nawet on wykonuje chłopskie zadana, takie jak pranie. Co więcej, wieś pozostaje w zgodzie nie tylko z przyrodą, ale i z Bogiem. Wieczór i nieszpór/mleczne krowy wracają do domostw – ten fragment mówi nam o odwiecznym rytmie chłopskiego życia, rytmie związanym z religią.
Z dzisiejszej perspektywy przytaczane frazy mogą się wydać komiczne. Zestawienie krów z nabożeństwem, czy księżyca z praniem – trudno nam to traktować poważnie. Zapewne tak samo trudno było przedwojennemu inteligentowi, dla którego pisał Czechowicz. W tym dostrzec można znaczenie utworu – świat wiejski jest inny od naszego świata. Oferuje harmonię i ład, ale są one już niedostępne dla człowieka miejskiego – człowieka, który goni za sukcesem, przeżywa wątpliwości metafizyczne, pragnie widzieć złożoność poszczególnych spraw. Nie mamy już wstępu do spokojnego uniwersum chłopów. Czechowicz doskonale zdaje sobie z tego sprawę i podkreśla to przy wykorzystaniu słownictwa dotyczącego snu i marzeń. Tak zaczyna się i kończy utwór:
siano pachnie snem
siano pachniało w dawnych snach
[…]
przecież siano pachnie snem
a ukryta w nim melodia kantyczki
tuli do mnie dziecięce policzki
chroni przed złem.
Owa pełna spokoju i szczęścia wieś może być dla nas już tylko i wyłącznie rozkosznym wspomnieniem. Nie mamy możliwości, by do niej powrócić. A zresztą, kusi nas pytanie, czy ta wieś kiedykolwiek istniała naprawdę?
Forma utworu (kilka informacji)
– układ rymów abab
– brak interpunkcji
– onomatopeja (świerszczyki świergocą)