Francis Scott Fitzgerald – biografia i charakterystyka twórczości

Biografia

Francis Scott Fitzgerald powszechnie zaliczany jest do grona najlepszych amerykańskich pisarzy XX stulecia. Jego twórczość budziła zachwyt zarówno u czytelników, jak i u krytyków oraz innych literatów. Cenili ją m. in. Thomas Stearns Eliot oraz Jerome David Salinger. Obaj oni przeżyli Fitzgeralda, którego wspaniała karierę przerwała przedwczesna śmierć.

Autor „Wielkiego Gatsby’ego” przyszedł na świat 24 września 1896 r. w Saint Paul, stolicy stanu Minnesota. Pochodził z zamożnej rodziny o irlandzkich i brytyjskich korzeniach. Pierwsze lata swego życia spędził w Buffalo (Nowy Jork), gdzie jego ojciec pracował dla kompanii Proctor&Gamble. W tym czasie uczęszczał do dwóch katolickich szkół i bardzo wcześnie dał się poznać jako chłopiec o szczególnej inteligencji i niezwykłym zamiłowaniu do literatury.

W 1908 roku Edward Fitzgerald został zwolniony z Procotor&Gamble, a rodzina przeniosła się do Minnesoty. Tam, mając trzynaście lat, Scott Fitzgerald wygrał szkolny konkurs literacki. Dwa lata później dobrze zapowiadający się młodzieniec wysłany został do Newman School, prestiżowej szkoły katolickiej. Poznany tam przezeń ojciec Sigourney Fay prędko poznał się na talencie literackim Fitzgeralda i zaczął gorąco zachęcać go do tego, by poświęcał pisaniu więcej czasu.

Edukację kontynuował Francis Scott Fitzgerald na Uniwersytecie Princeton. W 1917 zmuszony był jednak przerwać naukę, by dołączyć do amerykańskiej armii. Obawiając się śmierci na froncie, dokończył wtedy powieść „The Romantic Egoist”. Co prawda została ona odrzucona przez wydawców, lecz po wojnie Fitzgerald przekształcił ją w utwór „Po tej stronie raju”, który okazał się już sporym sukcesem wydawniczym.

Francis Scott Fitzgerald nie wyruszył na wojnę. Skoszarowany w okolicach Montgomery (Alabama) poznał tam Zeldę Sayre, córkę sędziego Sądu Najwyższego Alabamy. Gdy w 1918 autor „Wielkiego Gatsby’ego” został zwolniony z służby wojskowej, od razu podjął decyzję o rozpoczęciu pracy w branży reklamowej. Odpowiednie stanowisko umożliwiłoby mu bowiem staranie się o rękę Zeldy, w której bardzo szybko się zakochał.

Wkrótce Fitzgerald otrzymał stanowisko w agencji reklamowej Barrona Colliera, prawdziwego potentata w tej branży. Niebawem oświadczył się Zeldzie i wszystko było na dobrej drodze do ślubu. Sakramentalne „tak” jednak nie padło. Zarobki Fitzgeralda okazały się niewystarczające. Rozczarowany wrócił on do rodzinnego domu, gdzie ukończył powieść „Po tej stronie raju”. Z powodu trudnej sytuacji materialnej pracował przy naprawianiu dachów samochodowych. Jego położenie miało się jednak odmienić.

Po serii listów odmownych otrzymał Fitzgerald twierdzącą odpowiedź od wydawnictwa Scribner’s. „Po tej stronie raju” ukazało się w marcu 1920 r. i momentalnie okazało się wielkim sukcesem. Sam autor znalazł się z kolei w raju, gdy Zelda Sayre ponownie zgodziła się zostać jego żoną. Już w październiku 1921 r. na świat przyszło ich jedyne dziecko - córeczka Frances Scott Fitzgerald.

Małżeństwo Fitzgeraldów często wyjeżdżało do Francji, gdzie przebywało wielu ważnych przedstawicieli amerykańskiego świata kultury. Francis Scott poznał w Europie m. in. Ernesta Hemingweya. Obaj pisarze przypadli sobie do gustu, lecz autor „Komu bije dzwon” nie przepadał za Zeldą Fitzgerald. Uważał, że żona wymusza na twórcy pisanie krótkich tekstów, które mogłyby być publikowane w czasopismach, nierzadko podając mu przy tym alkohol. Jej główną intencją miało być pragnienie zaspokojenia potrzeb finansowych. A te - przy stylu życia Fitzgeraldów - wcale nie były małe. Wkrótce sytuacja miała stać się jeszcze trudniejsza. Zelda Fitzgerald zaczęła bowiem przejawiać symptomy schizofrenii.

Pogrążony w kłopotach finansowych Fitzgerald pracował nad dłuższymi powieściami. W 1925 ukazał się „Wielki Gatsby”, a już rok później autor wraz z żoną przeprowadził się do Hollywood, gdzie brał udział w pisaniu scenariuszy. Ten czas upłynął pod znakiem zaostrzenia się choroby Zeldy oraz romansów pisarza (m. in. z Lois Moran oraz Sheilah Graham Westbrook).

W 1937 podpisał Fitzgerald intratny kontrakt z wytwórnią filmową Metro-Goldwyn-Mayer. Intensywna praca i ciągłe nadużywanie alkoholu doprowadziły do znacznego pogorszenia się jego stanu zdrowia. Pod koniec lat 30 przeżył on dwa zawały serca. Trzeci okazał się śmiertelny. Francis Scott Fitzgerald zmarł 21 grudnia 1941 r. w Hollywood.

Charakterystyka twórczości

Francis Scott Fitzgerald, obok Thomasa Stearnsa Eliota, Johna Steinbecka i Wiliama Faulknera zaliczany jest do straconego pokolenia amerykańskiej literatury. Jego przedstawiciele doświadczyli I wojny światowej i dynamicznych przemian społeczno-gospodarczych. Gdy wchodzili w dojrzałość, mieli już sformułowanych wiele zarzutów pod adresem rzeczywistości. Wspólne dla ich twórczości były: wplatanie w dzieła wątków autobiograficznych, odwoływanie się do doświadczeń wojennych, poruszanie kwestii społecznych oraz próby rozliczenia się z tzw. „amerykańskim snem”.

Jednym ze sztandarowych dzieł straconego pokolenia jest powieść Fitzgeralda „Wielki Gatsby”. Sposób, w jaki przedstawia ona styl życia przedstawicieli wyższych sfer oraz podważa legendę „amerykańskiego snu”, zyskał jej ogromną popularność. Osadzona w czasach prohibicji historia niespełnionej miłości ekranizowana była aż pięciokrotnie.

W swoim dorobku zgromadził Francis Scott Fitzgerald pięć obszernych powieści (m. in. „Po tej stronie raju”, „Wielki Gatsby”, „Ostatni z wielkich”) oraz kilkanaście zbiorów opowiadań (zarówno bardziej rozbudowanych, jak i krótszych, prostszych - m. in. „Ciekawy przypadek Benjamina Buttona”. Ich cechami charakterystycznymi są m. in. wierne, wręcz kronikarskie oddawanie realiów życia w latach 20 i 30, wyrażanie buntu przeciw rzeczywistości politycznej, demitologizowanie „amerykańskiego snu”. Skrupulatność Fitzgeralda w tworzeniu świata przedstawionego stała się nawet przyczyną, dla której określa się go mianem kronikarza epoki jazzu.