Bitwa pod Grunwaldem – streszczenie, plan wydarzeń, interpretacja

Streszczenie

Akcja opowiadania rozgrywa się 15 lipca 1945 roku w Niemczech. Narrator przebywa w obozie dla byłych więźniów obozu koncentracyjnych. Tadek ze Stefanem i chorążym kłócą się o to, kto wynosi jedzenie z kuchni. Są zamknięci i nie wolno im wyjść poza bramę, jak za czasów okupacji. Podchorąży Kolka pyta Tadka, czy nie idzie na mszę grunwaldzką, ale ten stwierdza, że nie.

Wielu Polaków, głównie żołnierzy, udaje się na mszę wraz z biskupem. Tymczasem Tadek i Stefan wspominają obóz w Birkenau. Stefan kłóci się także z wojskowym o Katyń. W końcu Tadek idzie na mszę, gdzie obserwuje przybyłych. Są tam między innymi Aktor, Śpiewaczka i Redaktor. Przed kościołem pojawiają się nowi ludzie przydzieleni do obozu, między innymi młoda dziewczyna Nina ze starszym profesorem. Tadek zaprzyjaźnia się z nią, oboje dziwią się temu, że pomimo końca wojny oni nadal nie są wolni. Nina była Żydówką, która przez 6 lat starała się być katoliczką. Jej matka zginęła w Treblince. Dziewczyna boi się, że wywiozą ją do Palestyny, gdzie będzie musiała żyć po żydowsku.

W obozie wybuchają zamieszki na tle złych posiłków. Okazuje się, że w kuchni odkryto kradzież mięsa. Tadek udaje się do pokoju redaktorów, gdzie został zaproszony na gulasz. Okazuje się, że Stefan za zamieszki w kuchni został ukarany. Tadek pamięta go z obozu, gdzie nie cofał się przed niczym, żeby tylko dostać przydział do lepszej pracy. Redaktor wręcza Tadkowi wejściówkę do teatru i odbiera pożyczoną książkę.

Narrator z Redaktorem udają się do obozowego teatru na „Grunwald”. Podczas przedstawienia ludzie, dla których nie starczyło miejsc, wyważają bramę. Po południu Nina i Tadek udają się na spacer do lasu. Rozmawiają o wspólnym opuszczeniu obozu, ale Tadek nie chce zostawić swoich książek, które tak długo zbierał. W międzyczasie zjawia się Stefan, który oświadcza, że nie wraca już do obozu, ponieważ jutro będą wszystkich wywozić. Potem Nina zaczyna się wspinać po murze, a jeden ze strażników strzela i uśmierca dziewczynę.

Po powrocie do Sali Tadek zastaje tylko chorego Cygana. Okazuje się, że opuszczajmy obóz Polacy wtargnęli i wszystko ukradli, potargali również książki Tadka. Redaktor zabrał większość zbiorów Tadka. Syn chorążego informuje bohatera o wywózce, która ma się odbyć następnego dnia. Ludzie mają do tego nie dopuścić i przygotowują Grunwald.

W sali zjawia się profesor, który żali się Tadkowi, że przed wojną był sąsiadem rodziny Niny, teraz już prawie udało mu się ją uwieść, a ona nagle została zastrzelona. Tadek informuje mężczyznę, że był z Niną w chwili jej śmierci. Na zewnątrz ludzie palą ognisko, wrzucają do ognia kukły esesmanów i krzyczą. Maszeruje też amerykański batalion. Profesor cytuje Biblię i mówi, że umarli powinni grzebać swoich umarłych.

Plan wydarzeń

1. Msza z okazji rocznicy bitwy pod Grunwaldem

2. Zamieszki byłych więźniów obozów

3. Zaprzyjaźnienie się Tadka z młodą Żydówką Niną

4. Narrator z Redaktorem na przedstawieniu „Grunwald”

5. Spacer Tadka i Niny

6. Zastrzelenie dziewczyny przez amerykańskiego żołnierza

7. Zdewastowanie obozu przez uciekających Polaków

8. Rozmowa Tadka z profesorem

9. Pożegnalne ognisko

Interpretacja

Opowiadanie „Bitwa pod Grunwaldem” Tadeusza Borowskiego przedstawia okres bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej. Byli więźniowie obozów koncentracyjnych przebywający w Niemczech są gromadzeni w zabudowaniach pozostałych po nazistach. Ich sytuacja jest bardzo dziwna, trwają bowiem w swoistym zawieszeniu między uwięzieniem i wolnością. Nie wolno im przekraczać bram obozu, mimo że bardzo pragną wrócić do normalnego życia. Otrzymują skromne racje żywnościowe i nie są pewni swojej przyszłości.

Niespodziewanie dochodzi do tragicznego wydarzenia: młoda Żydówka, Nina, zostaje zastrzelona przez amerykańskiego żołnierza podczas próby opuszczenia obozu. Swoista ironia losu wydaje się porażająca i przywołuje echa niedawno zakończonej wojny. Podobne wrażenie wywołuje zachowanie Polaków plądrujących obóz przed jego opuszczeniem. Groźne ludzkie instynkty zdają się wisieć w powietrzu, a koniec wojny nie oznacza, że człowiek się zmienił – świat po tragedii holocaustu i obozów koncentracyjnych już nigdy nie będzie taki sam, zdaje się mówić Borowski.

Sam tytuł „Bitwa pod Grunwaldem” ma wydźwięk ironiczny. Przedstawione wydarzenia rozgrywają się w rocznicę jednej z najważniejszych bitew w dziejach polskiego narodu, jednak Polacy nie przypominają już dawnych pogromców zakonu krzyżackiego. Mogą jedynie spalić w ognisku kukłę znienawidzonego Niemca. Owa atrapa zwycięstwa nie przynosi już jednak chwały i sławy, ale jest zaprawiona goryczą.