Geneza, czas i miejsce akcji
Miejscem akcji jest miasteczko Antylopa, które zostało stworzone na miejscu osady Indian. Żyjące tam plemię Czarnych Wężów padło ofiarą kolonizatorów, którzy wprowadzili na tych ziemiach własne zasady, a rdzennych mieszkańców podstępnie unicestwili. Czas akcji jest zbieżny z czasem powstania lektury, miało to miejsce końcem wieku XIX. Inspiracją do stworzenia tejże noweli była podróż odbyta przez Henryka Sienkiewicza, a także jego spostrzeżenia na temat sytuacji politycznej ojczyzny.
Problematyka
Henryk Sienkiewicz w swoim krótkim utworze porusza szereg niełatwych tematów. Przede wszystkim ukazuje on prawa rdzennych mieszkańców i zasad przez nich ustalonych, które nijak nie są respektowane przez osoby, które postanawiają zamieszkań na terenie Antylopy. Widocznym jest także zakłamanie kolonizatorów. Na przestrzeni zaledwie kilkunastu lat potrafili dokonać bestialskiego mordu i w miejscu tego wydarzenia wybudować świątynie oraz głosić miłość i tolerancję. Ważnym jest sposób, w jaki ukazani zostali mieszkańcy. Nie trapią ich wyrzuty sumienia. Wydaje się, że jedyne ich obawy związane są z potencjalną zemstą.
Ta jednak nie nadchodzi. Choć użycie motywu zemsty wydaje się być oczywistym i naturalnym, Henryk Sienkiewicz ukazuje poprzez nowelę jednostkę i jej postawę. Odcięty od swych korzeni, od pamięci, przodków, samotny w swej inności sachem staje się jednym z tych, na których rękach jest krew jego ojców. Pieśń wojenna śpiewana jest przez niego w obcym języku, a to co wydaje się powodem do walki, staje się jedynie jarmarczną sztuczką. Sachem przedstawiony jest jako osoba wyrwana ze swej przeszłości, pogodzona z losem. Niezdolna do walki ani do podtrzymania tradycji. Wydaje się, że takie przedstawienie pełnej ugody postaci stanowi bezpośrednie nawiązanie do sytuacji zaborów i utrzymywania dobrych stosunków z zaborcami.
Charakterystyka bohaterów
Sachem – Ostatni z Czarnych Wężów, niezwykle dostojny, odziany jak na wodza przystało. Jako dziecko został przygarnięty przez cyrkowców. Wzbudza lęk, jednak jego pieśń wojenna okazuje się być sztuczką, a sachem wspólnie z trupą cieszy się sukcesem przedstawienia.
Bohaterem zbiorowym jest społeczność Antylopy, której reakcje zostały przedsawione w noweli. Są to ludzie, którzy zapomnieli o zbrodni, nie są nękani wyrzutami sumienia, lecz jedynie strachem przed zemstą. Są także niezwykle ciekawi, a zarazem dumni ze swojego miasta, które szybko się rozwija.