Spotkanie nad morzem – opracowanie, problematyka, bohaterowe

Geneza

Powieść Jadwigi Korczakowskiej pt. „Spotkanie nad morzem” jest jedną z najpopularniejszych książek w dorobku pisarki. Ukazała się w 1962 r., natomiast w 1994 r. została zekranizowana.

Głównym jej zagadnieniem są przeżycia wewnętrzne Danusi – jednej z bohaterek oraz jej przemiana, która dokonuje się w niej na skutek kontaktu z chorą, niewidoma przyjaciółką – Elzą. Narracja prowadzona jest w trzeciej osobie (występuje narrator wszechwiedzący).

Powieść łączy w sobie elementy utworu obyczajowego i psychologicznego.

Czas i miejsce akcji

Wydarzenia ukazane w powieści rozgrywają się podczas wakacji (lipiec i początek sierpnia) 1961 r. Stwierdzić to można na podstawie faktu, że Elza ma jedenaście lat, a do osady przybyła wraz z matką w 1952 r. kiedy miała zaledwie roczek.

Miejscem akcji jest Toruń, gdzie mieszka Danusia, a także mała osada rybacka nad Morzem Bałtyckim pod Władywostokiem, dokąd bohaterka przyjeżdża na wakacje. Danusia zamieszkuje w wilii zwanej Pisanką. Nową przyjaciółkę spotyka przypadkowo na plaży. Potem spotykają się w chacie jej przybranych dziadków.

Problematyka

„Spotkanie nad morzem” jest wzruszającą powieścią traktującą o wielu ważnych problemach, w tym ukazującą ogromną siłę przyjaźni i to jak bardzo może odmienić ona nasze życie. Elza i Danusia to dziewczynki w tym samym wieku, ale o zupełnie innych życiorysach i innych doświadczeniach życiowych. Elza nie widzi od urodzenia, wcześnie została osierocona przez rodziców i trafiła pod opiekę przybranych dziadków. Jest dziewczynką wrażliwą, która wiele w życiu przeszła. Brakuje jej kontaktu z rówieśnikami, którzy nie rozumiejąc jej problemu, raczej jej unikają. Samotność i poczucie bycia nierozumianym doskwiera również Danusi – ona choć jest jedynaczką i pozornie ma wszystko czego potrzeba do szczęścia, również czuje się odrzucona. Rodzice nie mają dla niej czasu – mama pracuje ciągle w redakcji, a tata wraca z fabryki dopiero wieczorami, w dodatku często jest zmęczony i zdenerwowany. Danusia ma więc prawo czuć się osamotniona i niekochana. To że nie mogła znaleźć przyjaciół wynikało jednak również z jej charakteru, w którym dominowała wyniosłość i zarozumiałość.

Dopiero spotkanie obu dziewczynek jest momentem przełomowym w ich życiu. Obie na tej znajomości zyskują – Elza uczy się pewności siebie i otwartości na innych. Po raz pierwszy czuje się komuś potrzebna, czuje, że ma prawdziwą przyjaciółkę, które nie ocenia jej tylko przez pryzmat jej kalectwa. Z kolei Danusia zaczyna większym szacunkiem darzyć otaczających ją ludzi. Jest jej przykro z powodu tego, że Elza nie widzi i czuje się za nią odpowiedzialna. Zaczyna też dostrzegać to co w życiu jest naprawdę ważne. Spotkanie z Elzą bardzo ją zmieniło – wcześniej była zarozumiała, egoistyczna i zamknięta w sobie. Teraz stała się bardziej czuła, wrażliwa i wyrozumiała. Starała się pomóc Elzie, dlatego często ją odwiedzała i opowiadała jej o różnych rzeczach, chcąc jakoś ją jakoś zabawić. Optymizm koleżanki i jej ogromna chęć życia pomimo kalectwa bardzo jej zaimponowały i pozwoliły popatrzeć na własne problemy z zupełnie innej perspektywy.

Przyjaźń zrodzona między bohaterkami przewartościowała ich myślenie o sobie i świecie i wzbudziła w nich radość życia. Prawdziwym sprawdzianem dla siły tej przyjaźni okazało się rozstanie. Dzięki pomocy dorosłych Elza zyskuje szansę na odzyskanie wzroku i nowy dom. Zyskuje też wierną przyjaciółkę, która jak możemy się domyślać, dzięki swej przemianie, będzie potrafiła czule się nią opiekować i obdarzyć ją uczuciem jakiego ta tak długo nie doświadczała.

Bohaterowie

Elza – pierwszoplanowa bohaterka utworu Jadwigi Korczakowskiej pt. „Spotkanie nad morze”. W rzeczywistości nazywa się Elżbieta Jezierska. Jest niewidomą sierotą przygarniętą przez Budziszów (stary rybak z żoną zajęli się nią zaraz po śmierci matki). Elza ma jedenaście lat i od urodzenia nie widzi. W zdumiewający sposób potrafi jednak poznawać świat dzięki wyostrzeniu pozostałych zmysłów.

Ma buzię obsypaną piegami i jasne włosy związane tasiemką w warkocz. Kalectwo nie pozbawiło jej pogody ducha i przyjaznego nastawienia do ludzi. Choć nie widzi, potrafi cieszyć się życiem i być radosna. Cechuje ją wybujała wyobraźnia i ciekowość świata, którą rozbudził w niej nauczyciel z Poznania. To on zainteresował ją świtem przyrody i nauczył ją jak można poznawać jego bogactwo. Dzięki niemu Elza nauczyła się odnajdywać drogę powrotna do domu nawet znajdując się na nieznanym terenie.

Dziewczynka pogodziła się z swoim kalectwem, ale ono w żaden sposób jej nie ogranicza. Elza stara się być pomocna przybranym dziadkom i w ten sposób odwdzięczyć się im za okazywane jej wsparcie. Jedyne czego bardzo żałuje to fakt, że nie może tak jak Danusia uczęszczać do szkoły. Pragnie przyjaźni i kontaktu z rówieśnikami, dlatego tak bardzo doskwiera jej samotność.

Danusia Gawlikówna – również pierwszoplanowa bohaterka utworu. Jest rówieśniczką Elzy, którą spotyka pewnego dnia na plaży i której pomaga wyzwolić się od napastnika. Gabrysia pochodzi z Torunia i przybywa na wakacje nad morze, aby zregenerować swe siły po przebytej anginie.

Początkowo doskwiera jej samotność i nuda jednak po poznaniu Elzy jej życie nabiera barw i staje się ciekawsze. Przede wszystkim zaczyna doceniać niezwykły hart ducha Elzy, która pomimo tego, że nie widzi, stara się czerpać z życia wszystkimi garściami. Poznanie jej historii zmienia Gabrysię, która wyzbywa się egoizmu i pragnie zaopiekować się nową koleżanką. Czuje się za nią odpowiedzialna i nie myśli już teraz wyłącznie o sobie. Przyjaźń z Elzą otwiera Gabrysię na innych i sprawia, że zaczyna doceniać to co ma. Czyni ją też bardziej wrażliwą na los innych, którym stara się pomóc.

Ada Rudzka – mieszka nad morzem i jest dawną koleżanką mamy Danusi; z zawodu jest dentystką. To do niej przybywa na wakacje Danusia. Pani Ada od razu każe mówić do siebie: ciociu. Życie boleśnie ją doświadczyło – jej mąż zginął w powstaniu warszawskim, a mała córeczka zachorowała na dyfteryt.

Pani Ada do południa pracuje w ośrodku zdrowia, a potem przyjmuje pacjentów w domu. Jest uczynna i skłonna do pomocy innym. Ciężkie przeżycia nie zmieniły jej pogodnego usposobienia i nastawienia do ludzi. Inni widzą w niej kobietę o dobrym, czułym i wrażliwym sercu. Pani Ada choruje na dusznicę. Jest spragniona towarzystwa innych dlatego z takim zaangażowaniem i poświęceniem przejmuje opiekę nad małą Danusią, która poniekąd zastępuje jej córkę.

Artur – jest siostrzeńcem pani Ady i wnukiem staruszki – Łucji Rudzkiej. Jest już dorosłym mężczyzną i studiuje na politechnice. Nosi spiczastą bródkę; jest wysoki i barczysty. Świetnie gra na puzonie i to jest jego największa pasja.

Danusię od razu urzeka swym niezwykłym poczuciem humoru i radosnym, życzliwym usposobieniem. Artur jest wrażliwy na krzywdę innych dlatego udziela pomocy Elzie zaczepianej przez pewnego chłopca na plaży. W stosunku do Danusi stara się być odpowiedzialny i bezpośredni, co dziewczyna od razu zauważa. Tak rodzi się miedzy nim szczególna, braterska więź.

Łucja Rudzka – egzaltowana staruszka; teściowa pani Ady. Od razu po przybyciu zaczyna panoszyć się w jej domu, wszystko ustawiać i wszystkim rozkazywać. Twarz o ostrych, wyrazistych rysach okalają jej siwe, krótko obcięte włosy.

Pani Łucja ma swoje zdanie na każdy temat i zawsze chce postawić na swoim. Jest kobietą energiczną, namolną i wywierającą presję na innych. W stosunku do synowej jest wymagająca i lubi narzucać jej własne poglądy. Jej przyjazd do Pisanek wprowadził do domu pani Ady niemało zamieszania, dlatego wszyscy cieszyli się kiedy odjechała.

Piotrek Szomborek – chłopak mieszkający w sąsiedztwie. Jest bezczelny i arogancki – napadł kiedyś na Elzę i zbił Danusię. Aby jednak naprawić wyrządzoną im kiedyś krzywdę, pomaga im i wyciąga je z łódki, czym ratuje im życie. Okazuje się więc być rycerski i bardzo odważny. Jego największą pasją była gra na organkach.

Irena Gawlik – mama Danusi, pracuje w wydawnictwie. Ma spokojne, łagodne usposobienie i do wszystkiego podchodzi z należytą rozwagą i racjonalnym, chłodnym namysłem. Najczęściej nie ulega emocjom, będąc osobą stonowaną i rzeczową. Wysyłając Danusię do swej koleżanki, ma pewne obawy, czy córka nie będzie jej zbytnio przeszkadzać, w końcu jednak ulega i zgadza się na wyjazd.

Poznawszy historię niewidomej Elzy, ogromnie jej współczuje i obiecuje pomóc jej w znalezieniu dobrego okulisty.

Jerzy Gawlik – ojciec Danusi. Zajęty zawodowymi obowiązkami, bardzo mało czasu znajduje dla żony i córki. W jakimś stopniu jest pantoflarzem i podporządkowuje się żonie. Nie ma jednak tak wielkich obaw wobec córki jak ona i jest przekonany, że mała świetnie poradzi sobie, spędzając samotne wakacje nad morzem.

Frania – gosposia pani Rudzkiej. Jest już w podeszłym wieku, ale nadal jest żywiołowa i lubi dużo mówić. W stosunku do innych bywa czasami szorstka, ale tak naprawdę jest kobietą obdarzoną niezwykle czułym, łagodnym i wyrozumiałym sercem.

Budzisz – stary rybak, przybrany dziadek Elzy, którą wychowuje od maleńkości. Przejęty losem niewidomej sieroty, postanawia ją przygarnąć i się nią zaopiekować. Cechuje go prostota, skromność i dobroduszność, a także niezwykła wrażliwość na krzywdę innych.

Budzisz ma ogorzałą, ciemną i bardzo pomarszczoną twarz, okoloną gęstą brodą, a także spracowane, twarde dłonie.

Elzę traktuje jak rodzoną wnuczkę i pragnie dla niej wszystkiego co najlepsze, dlatego od razu zgadza się na jej wyjazd do Torunia, mając nadzieję, że jest jakaś szansa na jej wyzdrowienie.

Charakterystyka Danusi

Danusia Gawlikówna to główna bohaterka powieści Jadwigi Korczakowskiej pt. „Spotkanie nad morze”. Ma około jedenastu lat i pochodzi z Torunia. Po przebytej anginie lekarz sugeruje jej, że powinna wyjechać nad morze, gdyż panujący tam klimat pomoże jej w rekonwalescencji. Danusi bardzo podoba się ten pomysł, dlatego zaczyna przekonywać rodziców, by wyrazili zgodę na wyjazd.

Jeśli chodzi o usposobienie Danusia jest raczej samotniczką. Będąc oczkiem w głowie rodziców, nabiera pewnych znamion egoistycznego podejścia do ludzi i świata. Stara się zawsze postawić na swoim przekonana, że tylko jej roszczenia są uzasadnione. Jest niezależna i nie lubi kiedy ktoś o nie decyduje lub mówi jej co ma robić. W efekcie ma zarozumiały charakter i najczęściej lubi, by to inni ją doceniali, zauważali i liczyli się z jej zdaniem, toteż momentami trudno zapanować nad jej wygórowanymi ambicjami i oczekiwaniami. Tylko pani Rudzkiej dzięki jej życzliwości i wyrozumiałości udaje się poniekąd poskromić buntownicze nastawienie Danusi.

Bohaterka przechodzi jednak stopniową przemianę głównie pod wpływem przyjaźni z ubogą sierotą – Elzą i poznania jej wstrząsającej historii. Danusia diametralnie zmienia wówczas swój stosunek do świata. Zaczyna rozmyślać nad losem ludzi szczególnie pokrzywdzonych, nad losem tych, których życie ciężko doświadcza. Powoli dochodzi do niej to jak wielkie szczęście sama posiada, a czego do tej pory prawie w ogóle nie zauważała.

Ogromnie współczuje niewidomej przyjaciółce i czuje się za nią odpowiedzialna. Od teraz spędzają ze sobą bardzo dużo czasu, a w Danusi rodzi się nieznana lub dotychczas utajona gdzieś wewnętrzna potrzeba niesienia innym pomocy. Zaczyna też podziwiać samą Elzę, która pomimo bolesnych doświadczeń nie poddaje się, lecz stara się nadal wychodzić naprzeciw wszystkim przeciwnościom losu.

Bohaterka wielkim szacunkiem zaczyna darzyć też panią Adę, która również niemało przeszła (utrata męża i śmierć córki). Znajomość z tymi osobami zmienia jej dotychczas egoistyczne myślenie o sobie i innych. Przede wszystkim jednak dostrzegając ich pogodę ducha i wewnętrzną siłę, jaką emanują dookoła, bohaterka uczy się pozytywnego nastawienia do życia. Ze skwaszonej, lubiącej samotność dziewczynki w finale powieści staje się wrażliwą, otwartą na innych, pomocną, towarzyską, i nade wszystko ogromnie radosną osóbką, która tą radością potrafi zarażać wszystkich wokół.