Statek pijany – interpretacja i analiza wiersza

„Statek pijany” to najsłynniejszy wiersz Arthura Rimbauda, w którym poeta głosi apoteozę artystycznej i egzystencjalnej wolności oraz prezentuje się jako niezrównany impresjonista literacki. Podróż tytułowego statku została tu wykorzystana w funkcji pojemnej metafory ludzkiego życia. Wiersz należy do liryki roli, ponieważ podmiotem lirycznym jest sam uosobiony okręt.

Statek nazywa siebie „tragarzem zbóż flamandzkich, angielskiej tkaniny”; jego działalność polega zatem na transporcie towarów handlowych. Nieoczekiwanie jednak postanawia on sprzeniewierzyć się swojej profesji i uciec na głęboki ocean. Gubi więc eskortę holowników, zrzuca zbędny balast i wypływa na szerokie wody. Mamy tu do czynienia z metaforą zerwania więzów z przygniatającą codziennością i podążania za głosem marzeń.

Tytułowe określenie „statek pijany” odnosi się do dosłownej sytuacji okrętu: jego niestabilnego bujania się po falach oceanu, ale też symbolizuje upojenie wolnością i szczęściem. Statek-poeta doświadcza niesamowitej przygody, poznaje obce lądy i morza, a przekaz owych doznań ma charakter niesłychanie ekspresjonistyczny. Fakt ów podkreśla mocno zaznaczona pozycja podmiotu, wyrażająca się w licznych anaforycznych powtórzeniach „ja”.

Zabieg ten sugeruje również, że poznawanie świata jest tu tożsame z poznawaniem samego siebie, a podróż po oceanach jest także podróżą w głąb własnego wnętrza. Podmiot podczas tej niesamowitej wycieczki odkrywa krajobrazy, których istnienia wcześniej nie mógł sobie nawet wyobrazić. Opisy natury są tu niezwykle sensualne i impresjonistyczne, obfitują w epitety i enumeracje. Środki te służą podkreśleniu barwności oglądanego pejzażu oraz jego rozbiciu na szereg drobnych detali. Wśród kolorów dominują zieleń oraz rozmaite odcienie barwy niebieskiej: błękit, turkus, lazur, szafir. Pojawia się również „mlecznie spienione morze” oraz gra światła słonecznego i cieni.

Metaforyka tekstu odwołuje się nie tylko do porządku natury, ale również ciała, miłości oraz sztuki. Znajdziemy tu tak wspaniałe metafory, jak „gorzkie miłości czerwienie”, „oczy mórz wschodzące pocałunki rzewne” czy porównanie fal do antycznych aktorów. Co więcej, mamy do czynienia z dynamiczną zmianą krajobrazu – statek opływa całą ziemię – od bieguna do bieguna. Jego doświadczenie ma więc charakter globalny, obejmuje chwile zapierającego dech szczęścia, ale również strach podczas groźnych burz i sztormów.

Po tak egzotycznej podróży statek zaczyna tęsknić do domu, marzy mu się zwykła szara kałuża gdzieś w Europie, w której dzieci puszczają papierowe okręty. Jest to jednak tylko migawkowe wspomnienie z dzieciństwa. Doświadczenie absolutnej wolności na zawsze zmienia bowiem losy  statku – nie wyobraża on już sobie powrotu do kondycji „tragarza bawełnianych plonów”.

Wiersz dotyczy zatem statusu poety, który niczym człowiek z opowieści Platona o jaskini, poznawszy prawdę o świecie, nie może ponownie stać się zwyczajnym śmiertelnikiem. Powołaniem poety jest absolutna wolność i niezmierzone przestrzenie wyobraźni, w których może stwarzać fantastyczne światy.