„Człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać” – rozprawka

„Stary człowiek i morze” uchodzi za najwybitniejszą powieść Ernesta Hemingwaya i za najbardziej dojrzały wyraz filozofii pisarza. Bohater książki, rybak Santiago, mówi „Człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać”. Jak należy to rozumieć? W tym zdaniu streszcza się cała myśl Hemingwaya. Pisarz poucza nas, że człowiek jest stworzony do walki z przeciwnościami i jeśli tylko walkę kontynuuje, to jest w stanie zachować godność.

Najlepszym przykładem pozostaje tutaj tytułowy bohater książki. Santiago to człowiek wiekowy, sterany życiem i samotny. Od osiemdziesięciu czterech dni nie udało mu się złowić ryby i gdyby nie wsparcie ze strony dawnego pomocnika, Manolina, to przymierałby głodem. Na pierwszy rzut oka Santiago jest więc niemal żebrakiem. A jednak nie rezygnuje on z walki. Dla niego walką jest codzienne wyruszanie w morze, mimo pesymistycznych przeczuć, iż kolejny wróci z pustymi rękami. Santiago zdaje sobie sprawę, że mógłby leżeć w domu i czekać na pomoc życzliwych ludzi – ale to pozbawiłoby go ostatniej rzeczy, którą posiada: szacunku do samego siebie. Nasz bohater wydaje się po prostu niezdolny do poddania się. Nawet po tragicznej stracie olbrzymiego marlina nie oddaje się rozpaczy, tylko planuje kolejną wyprawę. Jest to potwierdzenie tezy Hemingwaya – szanujemy Santiago, chociaż to człowiek prosty, nieuczony i biedy. W naszych oczach ten zwykły rybak wydaje się prawdziwym herosem!

Wzorem dla nas może być świat zwierząt. Potężne i piękne stworzenia, takie jak wspomniany marlin, czy nawet padlinożerne rekiny, nie umierają w milczeniu. Do końca walczą o swoje życie. Dla Santiago są one godne naśladowania. Stary rybak zdaje sobie sprawę, że człowiek nie jest ani lepszy ani gorszy od zwierzęcia. Nie oznacza to deprecjonowania ludzi – tylko uświadomienie sobie, iż natura wyznaczyła nam taki, a nie inny los.

„Stary człowiek i morze” mówi nam, że istota życia tkwi w walce. Nie chodzi jednak o napadanie innych i starcia z bronią w ręku. Walką jest każde zmierzenie się z przeciwnościami. Prawdziwy człowiek może zostać zabity, może umrzeć z głodu i zimna – ale do ostatka będzie zmagał się z losem.