Emancypacja kobiet w „Lalce” – opracowanie | wypracowanie

Emancypacja kobiet, czyli umożliwienie im bardziej aktywnego udziału w życiu publicznym, zapewnienie edukacji oraz pracy zawodowej, była jednym z najważniejszych haseł pozytywizmu. Wśród najważniejszych przyczyn sformułowania tego postulatu, obok ambicji kobiet, konieczności walki z ubóstwem i tendencji przejawianych przez społeczeństwa rozwinięte, wyliczyć można specyficzną sytuację, jaka panowała na ziemiach polskich po klęsce powstania styczniowego. Wielu mężczyzn zginęło, a znaczna część tych, którzy przeżyli, musiała opuścić ojczyznę. Ciężar utrzymania rodziny spadał wówczas na kobiety. Niestety - praktyczne umiejętności były czymś rzadkim wśród płci pięknej.

Przegląd bohaterek „Lalki” wypada rozpocząć od tej najważniejszej - Izabeli Łęckiej. Arystokratka, która odwiedzała najznamienitsze dwory ówczesnej Europy, żyła w bajkowej iluzji, mimo fatalnej sytuacji materialnej. Kiedy jej ojciec sprzedał rodową zastawę stołową, by podreperować budżet i zdobyć finanse na bieżące wydatki, młoda dama rozważała nad tym, jak odzyskać wystawne sztućce i naczynia. Kwestie finansowe zupełnie jej nie zajmowały, a w dodatku nie miała o nich żadnego pojęcia. Sama nie potrafiła też wykonywać żadnej pracy - nie tyle z niechęci do takich form aktywności, ale przede wszystkim z racji tego, iż po prostu nie widziała konieczności jakiegkolwiek działania. Przed ostateczną klęską starał się uchronić ją ojciec, który wszelkimi sposobami zdobywał pieniądze. Jednakże Łęcka, dowiedziawszy się o wsparciu ze strony Wokulskiego, była oburzona. Jej zdaniem tak znamienity ród powinien poradzić sobie bez wstydliwej jałmużny.

Inną przedstawioną w powieści arystokratką jest baronowa Krzeszowska. I w tym wypadku trudno przypuszczać, by hasło emancypacji było terminem bliskim tej postaci. Baronowa przedwcześnie straciła córkę, żyła też bez męża, a między parą trwał spór o olbrzymi majątek. Osamotniona kobieta zagłębiła się w świecie rozpaczy, zatruwając codzienność swoją i innych. Uderzająca jest jej niechęć do pani Stawskiej - kobiety zaradnej, przedsiębiorczej i wytrwałej.

Helena Stawska zamieszkiwała tę samą kamienicę, co baronowa Krzeszowska. Jej mąż, oskarżony o zabójstwo, opuścił Warszawę (ostatecznie ustalono, że przebywał w Tunezji). Kobieta została więc sama ze starą matką i małą córeczką. By zapewnić im godne warunki życia, pracowała ponad siły, udzielając korepetycji i szyjąc. Wytrwałość, skromność i wspaniała uroda sprawiają, że na panią Stawską uwagę zwraca Ignacy Rzecki. Od tego momentu bohaterka może liczyć na pomoc jego i Wokulskiego, a stary subiekt stara się zeswatać parę. Wykształcona i samodzielna kobieta, kiedy Krzeszowska wypowiada jej mieszkanie, wyjeżdża pod Częstochowę. Tam przyjmuje oświadczyny Mraczewskiego, a ostatnią informacją dotycząca pary (udzieloną przez Rzeckiego) jest wiadomość, że rozważają otwarcie sklepu.

Nieopodal Warszawy znajdował się Zasławek - dzieło kobiety prawdziwie wyemancypowanej i zaznajomionej z postulatami pozytywizmu. Mowa tu o prezesowej Zasławskiej - przedstawicielce arystokracji, która już od pierwszego spotkania budzi sympatię zarówno Wokulskiego, jak i czytelnika. Starsza pani musiała kiedyś wyrzec się miłości z powodów obyczajowych (kochała stryja Wokulskiego, żołnierza). To nieszczęście nie zabiło w niej uczuć ani rozumu, nie zawęziło jej horyzontów. Z niechęcią patrzyła ona na pogrążających się w apatii arystokratów, dla których najważniejsze były różnego rodzaju rozrywki. Sama bardzo sprawnie zarządzała majątkiem w Zasławku, rozwijając go w taki sposób, że wywarł ogromne wrażenie na Wokulskim (po raz pierwszy widział on zadowolonych i grubych parobków). Prezesowa Zasławska nie wahała się także podejmować decyzji, które mogły zostać odebrane jako niepopularne. W taki sposób postąpiła z testamentem. Największą część majątku przeznaczyła na cele charytatywne, cynicznemu i próżnemu Starskiemu przeznaczyła natomiast kwotę symboliczną.

Jedną z najbardziej interesujących postaci kobiecych w „Lalce” jest pani Wąsowska. Ta licząca około trzydziestu lat wdowa, która odziedziczyła wielki majątek, wiele czasu spędzała w towarzystwie prezesowej Zasławskiej. Kiedy spotkała Wokulskiego, była nim wyraźnie zainteresowana. Z jej słów wynikało, iż wcześniej nie miała przyjemności obcować z takim mężczyzną. Równocześnie bohaterka kreowała się na kokietkę i prowadziła z kupcem swoistą grę. Opowiadała Wokulskiemu o losach kobiet wywodzących się z arystokracji, które wychodziły za mąż z przymusu, a szczęście znajdowały w ramionach kochanków. W wypadku Wąsowskiej emancypacja przejawiała się w tym, iż bohaterka nie ustępowała mężczyznom na krok. Lubiła niezobowiązujące i prowokujące flirty, ale przede wszystkim była kobietą inteligentną i doskonale znającą życie. Swoją postawą daleka była od bierności - sama pragnęła decydować o sobie i swoich emocjach.

Przykładem kobiety, która wydostała się z tragicznego położenia, jest Marianna. Młoda, wywodząca się najprawdopodobniej z biednej rodziny dziewczyna zarabiała pieniądze, trudniąc się nierządem. Dzięki pomocy Wokulskiego najpierw trafiła do zakonu, a później zamieszkała u Wysockich. Od tego czasu utrzymywała się samodzielnie, pracując jako szwaczka (na własny rachunek). Później poznała Węgiełka, z którym wzięła ślub. Para, mimo wielu problemów, odnalazła szczęście.

Bohaterki, które występują w „Lalce” są postaciami zróżnicowanymi, barwnymi i interesującymi. Większość z nich radzi sobie doskonale, nie ustępuje mężczyznom pod żadnym względem. Paradoksalnie - najmniej samodzielne i zaradne okazują się przedstawicielki arystokracji: Łęcka i Krzeszowska. Fakt ten akcentuje wagę postulatu emancypacji kobiet, szczególnie w porównaniu z sytuacją Stawskiej i Marianny. Jakże wiele mogłyby uczynić baronowa i Łęcka dla społeczeństwa, gdyby tylko zostały do tego przygotowane?