Rozłączenie – interpretacja i analiza

„Rozłączenie” napisał Słowacki 20 lipca 1835 r., będąc nad szwajcarskim jeziorem Leman (czyli Jeziorem Genewskim). Liryczny krajobraz wywołał w poecie podniosły i melancholijny nastrój tęsknoty, którego odbicie stanowi wiersz.

Interpretacja

Już pierwsza strofa bardzo precyzyjnie zarysowuje uczucia pojawiające się w utworze. Chociaż tytułowe rozłączenie jest faktem - ja mówiące i adresatka znajdują się daleko od siebie, powietrze zdaje się być przesiąknięte uczuciami. Swoistym posłańcem obojga postaci jest biały gołąb smutku. Symbolika tego ptaka zostaje przywołana nieprzypadkowo - od lat gołębie przenoszą wiadomości, białą gołębicę wypuścił ze swej arki Noe.

Podmiot liryczny doskonale zna rozkład dnia adresatki, wie, gdzie szukać jej oczyma wyobraźni. Jej wspomnienie przynosi także reminiscencję krajobrazu - można przypuszczać, że jest to polski pejzaż, tak bardzo mocno obecny w świadomości poety przebywającego na emigracji. Niestety - odbiorczyni komunikatu lirycznego nie może przywołać obrazu miejsca, w którym przebywa ja mówiące. Nie zna ona górskich szczytów ani tafli jeziora, nie wie, w jaki sposób odwzorować je w wyobraźni. To potęguje uczucie rozłączenia, przedstawia nadawcę jako maleńki punkt umiejscowiony gdzieś w ogromnym świecie.

W szóstej strofie podmiot liryczny wspomina o dwóch światełkach, które dostrzegł za jeziorem. Zawsze święcą mu one - smutno i blado, od gwiazd nieba krwawsze, podczas gdy odbiorczyni wiecznie zgasła nad biednym tułaczem. Ostatnia strofa jest zwieńczeniem dzieła, tworzy swoistą klamrę. Podmiot liryczny jeszcze raz posługuje się ptasią symboliką. Tym razem przywołuje dwa słowiki (motyw ten pojawia się w licznych utworach - w „Romeu i Julii”, wierszu Mickiewicza „Do B. Z.”, z kolei w mitologii greckiej słowik był ptakiem utożsamianym z Filomelą, która przypadkowo zabiła swego syna, a nocami gorzko go opłakiwała).

Wiersz Słowackiego jest dziełem niezwykle misternym, które poprzez niezwykły opis krajobrazu wzmacnia uczucie samotności. Pejzaż, chociaż piękny, nie tylko kontrastuje z ziemią ojczystą, lecz zdaje się także odzwierciedlać uczucia nadawcy komunikatu lirycznego. W ten sposób zbudowana zostaje relacja szczególnie intymna, jakby wiążąca dwie odległe postaci cienkimi nićmi. Wśród badaczy literatury zdania odnośnie adresatki utworu są podzielone. Część z nich przypuszcza, że była nią Maria Wodzińska, przyjaciółka poety. Większość jest jednak zdania, iż pisał Słowacki do matki, na co mogą wskazywać niezwykle intymny charakter utworu oraz symbolika koloru białego.

Warto kilka słów poświęcić jeszcze koncepcji poety wyłaniającej się z dzieła. To twórca, który, dzięki mocy wyobraźni, pokonuje granice, przemierza świat. Równocześnie jest on jednak pielgrzymem, wygnańcem, jednostką skazaną na nieustanne rozłączenie.

Analiza

Utwór składa się z ośmiu izosylabicznych tetrastychów (napisane trzynastozgłoskowcem) o ciekawym układzie rymów. Pojawiają się tu bowiem zarówno klauzule przeplatane, jak i okalające (strofa 1, 6 i 8).

Wiersz przypomina nieco list - podmiot liryczny wypowiada się w 1 os. liczby mnogiej oraz w 2 os. l. p. (zwrot do adresata). Wrażenie to wzmacniane jest przez intymność wyznań budujących kolejne strofy.

Warstwa stylistyczna utworu cechuje się bogactwem. Ja mówiące posługuje się różnymi środkami wyrazu, za pomocą których tworzy nastrój i odmalowuje niepowtarzalny krajobraz. Odnaleźć można epitety (szata biała, łza różowa, skra sina), metafory (biały gołąb smutku, włosem deszczu skałom wieńczyć głowę), porównania (wołamy, / jak dwa smutne słowiki, Tyś widna jak gwiazda). Pojawiają się także anafory (wiem, nie wiesz) podkreślające oddalenie bohaterów lirycznych, przerzutnie oraz zadania wtrącone.