Juliusz Słowacki - biografia i charakterystyka twórczości

Biografia

Juliusz Słowacki urodził się 4 września 1809 r. w Krzemieńcu. Pochodził z inteligenckiej rodziny szlacheckiej (herbu Leliwa). Jego ojciec - Euzebiusz Słowacki - był profesorem literatury. Opiekę nad synem sprawowała głównie matka - Salomea z Januszewskich. Przyszły poeta dorastał w atmosferze umiłowania dla literatury, głównie dla twórczości klasycystów. Przedwczesna śmierć ojca (1814) sprawiła, że pięcioletni Juliusz i jego rodzicielka przenieśli się do Wilna. Cztery lata później ojczymem Słowackiego został profesor Uniwersytetu Wileńskiego August Bécu (pierwowzór doktora z trzeciej części „Dziadów” Mickiewicza).

Młodość poety zaliczanego do grona romantycznych wieszczów upłynęła w ciepłej atmosferze, którą roztaczała jego rodzicielka. Prowadziła ona swego rodzaju salon literacki, dzięki czemu jej syn miał okazję poznać najważniejszych twórców związanych z Wilnem, a jej szczególna wrażliwość nie pozostała bez wpływu na dziecko. Słowacki ukończył studia prawnicze, następnie udał się do Warszawy, gdzie pracował jako aplikant w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu.

Przełomowym w życiu autora „Balladyny” okazał się rok 1830. Wtedy zadebiutował na łamach rocznika „Melitele” (powieść poetycka „Hugo”). Po wybuchu powstania listopadowego, chociaż nie był zdolny brać udziału w walkach, poczynił kroki, by stanąć po stronie walczących. W styczniu 1831 otrzymał pracę w Biurze Dyplomatycznym księcia Czartoryskiego. W marcu opuścił Warszawę i udał się do Drezna. Następnie, mając do wykonania misję dyplomatyczną, wyruszył z tajnymi listami do Paryża i Londynu.

Koniec roku 1830 oraz cały 1831 spędził Słowacki w Paryżu. Miasto to jednak nie urzekło go w taki sposób, jak uczynił to Londyn, a czara goryczy została przepełniona przez negatywne stosunki panujące wśród polskich imigrantów. Rozczarowany stolicą Francji przeniósł się poeta do Szwajcarii, gdzie zamieszkał na przedmieściach Genewy.

W kolejnym etapie swojego życia Słowacki odbył wiele podróży. Odwiedził m. in. dzisiejsze Włochy, a spotkany przezeń Krasiński stał się jego przyjacielem i krytykiem. Kolejnymi celami artysty były Grecja, Palestyna i Syria. Zakończywszy tę wyprawę, poeta osiadł w Paryżu. Tam, w 1842, dołączył do założonego przez Andrzeja Towiańskiego Koła Sprawy Bożej. Jednym z najważniejszych członków ugrupowania był Adam Mickiewicz, z którym Słowacki stoczył w Paryżu swoisty pojedynek poetycki (1840). Autor „Balladyny” szybko opuścił Koło Sprawy Bożej, a stało się to za przyczyną różnic światopoglądowych oraz napięć między nim a Mickiewiczem.

Słowacki wciąż pozostawał aktywny politycznie i społecznie. Wielokrotnie spotykał się z innymi przedstawicielami polskiej emigracji (np. Norwidem), starał się także tworzyć dzieła dotykające takich tematów. W 1848 r., mimo pogarszającego się stanu zdrowia (podobnie jak ojciec chorował na gruźlicę), wyruszył do Poznania, by wziąć udział w powstaniu wielkopolskim. Wystąpił nawet na posiedzeniu Komitetu Narodowego, lecz szybko musiał opuścić ziemie dawnej ojczyzny, na co nalegała policja.

Poeta powrócił więc do Francji, gdzie zmarł 3 kwietnia 1849 r. Jego ciało pochowano na cmentarzu Montmartre. Chociaż z okazji setnej rocznicy urodzin wieszcza poczyniono starania, by sprowadzić jego szczątki i złożyć na Wawelu, nie wyraził na to zgody ówczesny biskup krakowski - Jan Puzyna. Dopiero 18 lat później, za sprawą Józefa Piłsudskiego, który niezwykle cenił Słowackiego, udało się zrealizować podjęty wcześniej zamysł. Słowacki spoczywa dzisiaj w Krypcie Wieszczów Narodowych w Katedrze na Wawelu.

Twórczość

Twórczość Juliusza Słowackiego była zjawiskiem niejednorodnym, wyróżniającym się na tle polskiego romantyzmu. Za życia, pomimo dobrej sytuacji materialnej (Słowacki doskonale inwestował posiadane pieniądze, dzięki czemu był niezależny finansowo), opublikował tylko cząstkę swoich utworów. Nie zyskał popularności, chociaż dobrze odebrano dzieła o tematyce patriotycznej.

Wśród wczesnych dzieł Słowackiego największym uznaniem cieszy się napisany w Szwajcarii (1833) „Kordian”, który, podobnie jak trzecia część „Dziadów”, stanowił próbę podsumowania i oceny powstania listopadowego. Początkowo dramat nie został przyjęty z uznaniem, lecz obecnie, w dużej mierze dzięki niezwykle złożonej kreacji tytułowego bohatera, uznawany jest za jedno z najważniejszych arcydzieł polskiego romantyzmu. Drugim znamiennym utworem scenicznym Słowackiego jest „Balladyna”, którą napisał on w 1834 r. Cechuje się ona nie tylko mistrzostwem kompozycyjnym, ale także bogatą paletą motywów zaczerpniętych z ludowych pieśni i ballad, przy równoczesnej inspiracji Szekspirem i tragedią antyczną.

Poezja Słowackiego rozwijała się na gruncie młodzieńczych doznań czytelniczych oraz niezwykłej więzi poety z matką. Początkowe odwołania do klasycyzmu szybko ustąpiły miejsca estetyce romantycznej, lecz wyrażanej w sposób innowacyjny, za pośrednictwem bogatego i zróżnicowanego języka, który obfitował w misterne konstrukcje stylistyczne. Tematyka podejmowana przez artystę często wykraczała poza sferę ziemskiego doświadczenia, odwołując się do intuicji, wiary i wyobraźni.

Z drugiej strony w dziełach poety często pojawiały się motywy polityczne i społeczne. Odważnie krytykował środowisko polskie w Paryżu, niejednokrotnie akcentował brak łączności ideowej, zrozumienia wspólnego celu. W „Beniowskim” (poemat dygresyjny, 1840 - 1846) prowadził niezwykle zręczną grę konwencjami, wyrażając swój stosunek do krytyków. Z kolei „Anheli” (1838) to gorzki obraz przebywających na wygnaniu Polaków (sceną wydarzeń jest surowy krajobraz Syberii).

Słowacki znany jest także jako twórca jednego z najbardziej oryginalnych systemów filozoficznych romantyzmu - filozofii genezyjskiej. Wyraża się ona w poemacie hisotiozoficznym „Król - Duch” oraz poemacie prozą „Genezis z Ducha”. Widziany przez jej pryzmat świat ulega ciągłym przemianom, za co odpowiadają tajemnicze duchy (zarówno indywidualne, jak i złączone w grupy - narody). Przekształcanie się w kolejne formy wiąże się z ewolucją, a więc doskonaleniem się. Dlatego filozofię Słowackiego często rozumiano jako pochwałę aktywności, działania.

Najważniejsze dzieła

„Lambro” (1832), „Kordian” (1833), „Balladyna” (1834) „Hymn (Smutno mi, Boże!)” (1836), „Lilia Weneda” (1839), „Testament mój” (1839 - 1840), „Fantazy” (1844), „Beniowski” (1840 - 1846), „Król-Duch” (1845 - 1849).