Obecnie Tytus Czyżewski pamiętany jest przede wszystkim jako malarz i osoba szukająca informacji o nim natrafia przede wszystkim na analizę jego twórczości plastycznej. Jednak był on również poetą i jak jednak zauważył Czesław Miłosz: utwory jego mają prawo do swego miejsca w każdej antologii.
Przyjrzymy się więc biografii tego cokolwiek zapomnianego obecnie twórcy. Czyżewski przyszedł na świat w roku 1880, w pobliżu Limanowej – konkretnie w Przyszowej. Nie jest to bez znaczenia dla jego przyszłych dzieł. Czyżewski miał mianowicie możliwość zetknięcia się z miejscowym folklorem. Dogłębna znajomość mentalności górali i twórczości ludowej pozwoliła mu na odwołanie się to nich w poezji.
Tytus pochodził z rodziny szlacheckiej i odebrał bardzo dobre wykształcenie. Po skończeniu szkoły średniej w Nowym Sączu udał się do Krakowa, gdzie trafił pod opiekę takich sław malarskich, jak Stanisław Wyspiański, czy Józef Mehoffer. Oczywiście, co typowe dla artystów przełomu XIX i XX wieku, Czyżewski kontynuował edukację w stolicy Francji. Po powrocie do Polski pracował, jako nauczyciel rysunku w gimnazjum – pamiętajmy, że ówczesne gimnazja uchodziły za placówki prestiżowe i nauczyciele tam uczący cieszyli się dużym respektem. I wojnę światową nasz bohater spędził w większości we Wiedniu, chociaż pod koniec konfliktu przeprowadził się ponownie do Krakowa. Tutaj współtworzył życie artystyczno-towarzyskie, będąc podporą klubu „Gałka muszkatołowa”, działającego w kawiarni o tej samej nazwie.
W latach dwudziestych Czyżewski pełnił funkcję dyplomaty. Okres ten to początek jego sławy jako krytyka sztuki – pełną renomę uzyskał na tym polu w latach trzydziestych. Karierze położyła kres wojna. W powstaniu warszawskim zniszczone zostało mieszkanie Czyżewskiego, razem z jego nieopublikowanym tomem wierszy. Poeta musiał więc kolejny raz w swoim życiu udać się do Krakowa – tam też zmarł w 1945 roku.
Zarówno malarstwo, jak i literatura Czyżewskiego zdradzają dążenia formistyczne. Jak opisał tę grupę przywoływany Miłosz: Kładli oni nacisk na czysta formę jako istotę sztuki; tak wiec w malarstwie ruch ich prowadził do deformacji przedstawianych przedmiotów, a nawet do kompozycji niefiguratywnych. Ową grę z formą dostrzec można w poezji Czyżewskiego choćby w „Pastorałkach” (1925). Autor odnosił się w nich do ludowych jasełek, jednak przetwarzał po swojemu motywy folkloru. Również w słynnym „Nożu w bżuhu”, współredagowanym przez Bruno Jasieńskiego, znaleźć można oryginalne wiersze Czyżewskiego.
Jak wspomniano na początku, dzisiaj Czyżewski wydaje się twórcą cokolwiek zapomnianym. Warto jednak sięgać zarówno po jego poezję, jak i malarstwo – choćby po to, by dowiedzieć się, co prawie sto lat temu uchodziło za skandal!