Jan Kasprowicz - biografia i charakterystyka twórczości

Biografia

Jan Kasprowicz urodził się w 1860 roku we wsi Szymborze na Kujawach. Jego rodzice: Piotr Kasprowicz i Józefa z Kloftów byli małorolnymi chłopami. Kasprowicz po ukończeniu szkoły elementarnej został wysłany do gimnazjum pruskiego w Inowrocławiu. Nauka przyszłego poety kosztowała rodzinę wiele wyrzeczeń i była niełatwa dla niego samego. Codziennie na piechotę musiał bowiem pokonywać długą drogę do szkoły. W przedostatniej klasie autor „Hymnów” popadł w konflikt z nauczycielem Niemcem i musiał się przenieść do Poznania. Z powodu kolejnych przenosin do Opola i Raciborza Kasprowicz zdał maturę dopiero w wieku 24 lat.

Po ukończeniu szkoły średniej poeta zaczął studiować literaturę i filozofię na uniwersytecie lipskim, a następnie przeniósł się do Wrocławia. W czasie studiów przeszedł burzliwy związek z Teodozją Szymańską, z którą się ożenił, a następnie rozwiódł. Historia miłości zakończyła się tragicznie – Szymańska popełniła bowiem samobójstwo.

We Wrocławiu Kasprowicz należał do socjalistycznej grupy „ikaryjczyków”, za co w 1887 roku został aresztowany przez policję niemiecką i skazany na pół roku więzienia. Po dobyciu kary przeniósł się do Lwowa, gdzie objął stanowisko redaktora „Kuriera Lwowskiego”. W 1888 roku ukazała się również pierwsza książka poetycka Kasprowicza, „Poezje”.

W 1893 roku poeta ożenił się ponownie z Jadwigą Gąsowską, z którą miał dwie córki. W 1899 roku w domu Kasprowiczów gościł znany przywódca młodopolskiej cyganerii, Stanisław Przybyszewski, który uwiódł żonę autora „Chwil”. Jadwiga na zawsze odeszła z Przybyszewskim, porzucając męża i dzieci. Było to dla poety niezwykle trudne przeżycie.

W 1908 roku (po uprzednim uzyskaniu stopnia doktora) Kasprowicz objął specjalnie dla niego utworzoną katedrę literatury porównawczej na Uniwersytecie Lwowskim. W 1921 – 1922 był również rektorem uczelni.

W 1911 roku poeta ożenił się po raz trzeci z córką rosyjskiego generała, Marią Bunin. W 1923 roku wspólnie zamieszkali w willi „Harenda”, położoną pomiędzy Poroninem a Zakopanem. Kasprowicz zmarł w sierpniu 1926 roku. Został uroczyście pochowany na zakopiańskim cmentarzu, a w 1933 roku jego szczątki przeniesiono do mauzoleum na Harendę.

Charakterystyka twórczości

Jan Kasprowicz jest uważany za jednego z najwybitniejszych polskich poetów. Co więcej, jest to jeden z nielicznych wielkich twórców pochodzenia chłopskiego, któremu udało się przezwyciężyć klasowe przeciwności i osiągnąć szczyty literackiego kunsztu, a także dojść do godności rektora Uniwersytetu Lwowskiego.

W poetyckim debiucie Kasprowicza widać wyraźne inspiracje miejscem pochodzenia – kujawską wsią i jej mieszkańcami. Cykl „Sonetów z chałupy” nie ma jednak nic wspólnego z młodopolską chłopomanią, wiersze Kasprowicza posiadają bowiem wyraźnie społeczne, a nawet publicystyczne zabarwienie. Poeta przede wszystkim piętnuje w nich nierówności ekonomiczne i często sięga po naturalistyczną metodę portretowania świata.

Nieco inny ton odnajdujemy w kolejnych tomach Kasprowicza, zwłaszcza w „Krzaku dzikiej róży” (1898). W kręgu zainteresowań twórcy znajdują się tu bowiem sprawy ponadczasowe: miłość, dobro i zło oraz relacja z Bogiem. Bardzo ważną rolę zaczyna również odgrywać natura jako objawienie piękna i metafizyki.

Szczytowym osiągnięciem talentu Kasprowicza były natomiast „Hymny” (1898 – 1901). podzielone na dwa cykle: „Ginącemu światu” i „Salve Regina”. Poeta, przemawiając w imieniu wspólnoty, dał w nich wyraz ludzkiemu zwątpieniu w siłę humanistycznych wartości i Boga. Odnajdziemy tu wiele motywów bluźnierczych i młodopolską fascynację smutnym Szatanem. „Moja pieśń wieczorna” stanowiła zaś wyraz ostatecznego pogodzenia się z Bogiem i odnalezienia harmonii.

W pogodnym tonie utrzymane były kolejne liryki Kasprowicza: „Ballada o słoneczniku” (1908), „Chwile” (1911), „Księga ubogich” (1916), a także tom prozy „O bohaterskim koniu i walącym się domu” 1916. Kasprowicz pod koniec życia pisywał również dramaty, jak np. „Marchołt gruby a sprośny” czy „Uczta Herodiady”.