W 1789 roku francuski wynalazca Jean-Pierre Blanchard odbył nad Warszawą lot balonem. Wydarzenie to zainspirowało Adama Naruszowicza do napisania ody – z dzisiejszego punktu widzenia może się wydawać nieco komiczne, że utwór pod tytułem „Balon” ma sławić możliwości rozumu człowieczego. W końcu loty balonem zmieniły się od XVIII wieku w rozrywkę o raczej festynowym charakterze. Jednak nasza perspektywa zmienia się, gdy uświadomimy sobie, że ówczesne loty to pierwsze w dziejach ludzkości oderwanie się człowieka od ziemi – i wrażenie, jakie wywoływały, było zapewne podobne do tego, jakie sprawiały loty w kosmos w XX wieku. A być może, że nawet większe.
Podniosły nastrój wprowadzają już pierwsze wersy – pojawiają się odwołania symboliczne: Jowisz i Orzeł. Kojarzą się z mitologią (Jowisz) lub patriotyzmem (Orzeł), a także ruchem, potęgą i wyżynami, które do tej pory nie były dostępne dla człowieka. Wspominany zostaje również Ikar – pasażerowie balony podejmują jego „dzieło” (lot) i doprowadzają je do skutku. Lot Ikara skończył się tragedią, ale lot człowieka współczesnego udaje się – nasze czasy, mówi poeta (nasze – tzn. jego, czyli XVIII wiek) są równe w swojej podniosłości wydarzeniom mitologicznym, a nawet je przewyższają.
Utwór wysławia potęgę ludzkiego rozumu, który przekracza granice, jakie postawiła przed nim przyroda:
Choć się natura troistym grodzi
Ze stali murów opasem,
Rozum człowieczy wszędy przechodzi,
Niezłomny pracą i czasem.
Lot zmienia perspektywę. Autor opisuje, jak z punktu widzenia aeronautów ziemia staje się mała – Wisła przypomina kilka kropel wody, zaś Król, wódz, senator, kmieć pracowity to nie więcej jak robaczków plemię. Oczywiście opis ten dotyczy efektu optycznego, ale ma też znaczenie symboliczne. Otóż wszystko to, co było do tej pory potężne, staje się niewielkie w porównaniu z możliwościami, jakimi zaczyna dysponować człowiek. Potęga człowieka, sugeruje Naruszewicz, zmieni kształt świata w większym stopniu, niż można to dziś przypuszczać.
Utwór Naruszewicza jest optymistycznym wyznaniem wiary w możliwości ludzkiego umysłu. Człowiek pokonuje ograniczenia i sięga coraz wyżej – w tonie autora widać wdzięczność (wobec Boga, wobec losu) za możliwość życia w czasach, kiedy tyle nowych rzeczy zostaje osiągniętych – bo sama obserwacja tych triumfów ludzkości daje radość.
Ciekawostka: Początkowo utwór przypisywano Stanisławowi Trembeckiemu.
Forma utworu (kilka informacji)
-12 zwrotek po 4 wersy
-rymy naprzemienne (abab)
-styl podniosły
Streszczenie Główną bohaterką osiemnastego – ostatniego tomu „Jeżycjady” pt. „Sprężyna” jest Łucja Pałys – córka Idy...
„Kazania Sejmowe” Piotrka Skargi przez lata uznawano za dzieło o proroczym wręcz charakterze. Ich autor przewidzieć miał upadek i rozbiory Rzeczypospolitej a...
Pieśń XX („Miło szaleć kiedy czas po temu”) łączy refleksję nad życiem charakterystyczną dla poważniejszych utworów Kochanowskiego z dowcipem i „biesiadnym”...
Hymn to uroczysta pieśń która chwali w niniejszym utworze Boga. Charakteryzuje się wzniosłym nastrojem a podmiot liryczny wypowiada się by zaprezentować jakieś...
Piotr Skarga był kaznodzieją króla Zygmunta III Wazy jezuitą jedną z najważniejszych postaci polskiej reformacji. Jego najważniejsze dzieła to bardzo popularne...
Geneza „Wieża” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego po raz pierwszy opublikowana została w lipcu 1958 r. w paryskiej „Kulturze”. Opowiadanie to powstało...
„But w butonierce” to bodaj najbardziej znany wiersz jaki spisał poeta-futurysta Bruno Jasieński. Już po tytule widać sposób w jaki autor zamierza obchodzić...
Opublikowane w 1597 roku „Kazania sejmowe” Piotra Skargi należą do arcydzieł literatury staropolskiej. Wśród kazań szczególne znaczenie ma kazanie...
Streszczenie Ballada „To lubię” rozpoczyna się zwrotem do Maryli. Jest ona zachęcana do spojrzenia na piękny krajobraz. Na skraju lasu znajduje się cerkiew w...
