W 1789 roku francuski wynalazca Jean-Pierre Blanchard odbył nad Warszawą lot balonem. Wydarzenie to zainspirowało Adama Naruszowicza do napisania ody – z dzisiejszego punktu widzenia może się wydawać nieco komiczne, że utwór pod tytułem „Balon” ma sławić możliwości rozumu człowieczego. W końcu loty balonem zmieniły się od XVIII wieku w rozrywkę o raczej festynowym charakterze. Jednak nasza perspektywa zmienia się, gdy uświadomimy sobie, że ówczesne loty to pierwsze w dziejach ludzkości oderwanie się człowieka od ziemi – i wrażenie, jakie wywoływały, było zapewne podobne do tego, jakie sprawiały loty w kosmos w XX wieku. A być może, że nawet większe.
Podniosły nastrój wprowadzają już pierwsze wersy – pojawiają się odwołania symboliczne: Jowisz i Orzeł. Kojarzą się z mitologią (Jowisz) lub patriotyzmem (Orzeł), a także ruchem, potęgą i wyżynami, które do tej pory nie były dostępne dla człowieka. Wspominany zostaje również Ikar – pasażerowie balony podejmują jego „dzieło” (lot) i doprowadzają je do skutku. Lot Ikara skończył się tragedią, ale lot człowieka współczesnego udaje się – nasze czasy, mówi poeta (nasze – tzn. jego, czyli XVIII wiek) są równe w swojej podniosłości wydarzeniom mitologicznym, a nawet je przewyższają.
Utwór wysławia potęgę ludzkiego rozumu, który przekracza granice, jakie postawiła przed nim przyroda:
Choć się natura troistym grodzi
Ze stali murów opasem,
Rozum człowieczy wszędy przechodzi,
Niezłomny pracą i czasem.
Lot zmienia perspektywę. Autor opisuje, jak z punktu widzenia aeronautów ziemia staje się mała – Wisła przypomina kilka kropel wody, zaś Król, wódz, senator, kmieć pracowity to nie więcej jak robaczków plemię. Oczywiście opis ten dotyczy efektu optycznego, ale ma też znaczenie symboliczne. Otóż wszystko to, co było do tej pory potężne, staje się niewielkie w porównaniu z możliwościami, jakimi zaczyna dysponować człowiek. Potęga człowieka, sugeruje Naruszewicz, zmieni kształt świata w większym stopniu, niż można to dziś przypuszczać.
Utwór Naruszewicza jest optymistycznym wyznaniem wiary w możliwości ludzkiego umysłu. Człowiek pokonuje ograniczenia i sięga coraz wyżej – w tonie autora widać wdzięczność (wobec Boga, wobec losu) za możliwość życia w czasach, kiedy tyle nowych rzeczy zostaje osiągniętych – bo sama obserwacja tych triumfów ludzkości daje radość.
Ciekawostka: Początkowo utwór przypisywano Stanisławowi Trembeckiemu.
Forma utworu (kilka informacji)
-12 zwrotek po 4 wersy
-rymy naprzemienne (abab)
-styl podniosły
Geneza „Ikar” to opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza które pierwszy raz opublikowane zostało w 1954 roku. Ma ono charakter na poły autobiograficzny odnosi...
„Czego chcesz od nas Panie…” jest pieśnią dziękczynną skierowaną do Boga. Podmiot liryczny chwali go za stworzenie i utrzymywanie w istnieniu świata....
Streszczenie Hiob miał duży majątek siedmiu synów i trzy córki. Żył dobrze i cnotliwie był bogobojny. Pewnego razu szatan zarzucił Bogu że Hiob jest mu...
Dla człowieka ptaki to zwierzęta szczególne. W czasach przed wzbiciem się ludzkości w powietrze to właśnie one mogły unosić się do góry. Nadawało im to...
“Guziki” to wiersz Zbigniewa Herberta poświęcony zbrodni katyńskiej. Wiosną 1940 roku ponad dwadzieścia tysięcy polskich oficerów zostało rozstrzelanych...
„Eviva l'arte!” to jeden z wierszy Kazimierza Przerwy-Tetmajera wyrażający uwielbienie poety dla sztuki i dumę z bycia artystą. Tytułowe wykrzyknienie w języku...
„Terrorysta on patrzy” to wiersz Wisławy Szymborskiej traktujący o groźnym zjawisku współczesnego świata jakim jest terroryzm. Jest to tekst w którym...
Tren XI to kontynuacja krytyki filozofii jako drogi do szczęścia (por. Tren IX). Filozofia miała uczynić człowieka cnotliwym – a cnota i szczęście miały być tym...
Powieść Stefana Żeromskiego ukazała się w 1897 roku. Jej akcja rozgrywa się w drugiej połowie XIX wieku na terenach zaboru rosyjskiego. Streszczenie Utwór rozpoczyna...
