W 1789 roku francuski wynalazca Jean-Pierre Blanchard odbył nad Warszawą lot balonem. Wydarzenie to zainspirowało Adama Naruszowicza do napisania ody – z dzisiejszego punktu widzenia może się wydawać nieco komiczne, że utwór pod tytułem „Balon” ma sławić możliwości rozumu człowieczego. W końcu loty balonem zmieniły się od XVIII wieku w rozrywkę o raczej festynowym charakterze. Jednak nasza perspektywa zmienia się, gdy uświadomimy sobie, że ówczesne loty to pierwsze w dziejach ludzkości oderwanie się człowieka od ziemi – i wrażenie, jakie wywoływały, było zapewne podobne do tego, jakie sprawiały loty w kosmos w XX wieku. A być może, że nawet większe.
Podniosły nastrój wprowadzają już pierwsze wersy – pojawiają się odwołania symboliczne: Jowisz i Orzeł. Kojarzą się z mitologią (Jowisz) lub patriotyzmem (Orzeł), a także ruchem, potęgą i wyżynami, które do tej pory nie były dostępne dla człowieka. Wspominany zostaje również Ikar – pasażerowie balony podejmują jego „dzieło” (lot) i doprowadzają je do skutku. Lot Ikara skończył się tragedią, ale lot człowieka współczesnego udaje się – nasze czasy, mówi poeta (nasze – tzn. jego, czyli XVIII wiek) są równe w swojej podniosłości wydarzeniom mitologicznym, a nawet je przewyższają.
Utwór wysławia potęgę ludzkiego rozumu, który przekracza granice, jakie postawiła przed nim przyroda:
Choć się natura troistym grodzi
Ze stali murów opasem,
Rozum człowieczy wszędy przechodzi,
Niezłomny pracą i czasem.
Lot zmienia perspektywę. Autor opisuje, jak z punktu widzenia aeronautów ziemia staje się mała – Wisła przypomina kilka kropel wody, zaś Król, wódz, senator, kmieć pracowity to nie więcej jak robaczków plemię. Oczywiście opis ten dotyczy efektu optycznego, ale ma też znaczenie symboliczne. Otóż wszystko to, co było do tej pory potężne, staje się niewielkie w porównaniu z możliwościami, jakimi zaczyna dysponować człowiek. Potęga człowieka, sugeruje Naruszewicz, zmieni kształt świata w większym stopniu, niż można to dziś przypuszczać.
Utwór Naruszewicza jest optymistycznym wyznaniem wiary w możliwości ludzkiego umysłu. Człowiek pokonuje ograniczenia i sięga coraz wyżej – w tonie autora widać wdzięczność (wobec Boga, wobec losu) za możliwość życia w czasach, kiedy tyle nowych rzeczy zostaje osiągniętych – bo sama obserwacja tych triumfów ludzkości daje radość.
Ciekawostka: Początkowo utwór przypisywano Stanisławowi Trembeckiemu.
Forma utworu (kilka informacji)
-12 zwrotek po 4 wersy
-rymy naprzemienne (abab)
-styl podniosły
„Pieśń świętojańska o Sobótce” Jana Kochanowskiego ukazała się razem z cyklem „Pieśni” w 1586 roku już po śmierci autora. Składa się...
Streszczenie „Pieśń nad pieśniami” to dialog pomiędzy Oblubieńcem i Oblubienicą. W pierwszej pieśni wzajemnie zachwycają się oni urodą swego partnera. Ona...
„Pochwała złego o sobie mniemania” to wiersz Wisławy Szymborskiej który stanowi filozoficzną refleksję nad moralnością. Pod względem formalnym tekst...
Geneza Fiodor Dostojewski pisał „Zbrodnię i karę” w latach 1865 – 1866. Powieść ukazywała się w odcinkach na łamach czasopisma „Ruskij Wiestnik”....
Streszczenie Powieść Stefana Żeromskiego „Popioły” miała być w zamierzeniu autora przekrojowym obrazem społeczeństwa polskiego na przełomie XVIII i XIX wieku....
„Albatros” Charlesa Baudelaire’a to wiersz autotematyczny w którym twórca wypowiada się na temat istoty poezji i kondycji samego poety. W tekście...
„Koniec XIX wieku” Kazimierza Przerwy-Tetmajera to wiersz będący manifestacją młodopolskiego dekadentyzmu i kryzysu kultury europejskiej. Poeta zadaje w nim dramatyczne...
Streszczenie Utwór rozpoczyna bezpośredni zwrot do dzieci. Są one nawoływane do pójścia na wzgórze i zmawiania modlitwy za tatę. Podkreślone są zagrożenia...
Streszczenie Tom I Rok 1647 był to dziwny rok w którym rozmaite znaki na niebie i ziemi zwiastowały jakoweś klęski i nadzwyczajne zdarzenia. Narrator wspomina niebywale...