Księga Koheleta – streszczenie, plan wydarzeń, opracowanie, interpretacja

Streszczenie

W Księdze Koheleta pojawia się pytanie retoryczne:

Cóż przyjdzie człowiekowi z całego trudu,
Jaki sobie zadaje pod słońcem?

Odpowiedź brzmi nic, gdyż wszystkie pokolenia przychodzą i odchodzą, ludzie rodzą się i umierają, a dni nastają i się kończą.

Zwrócona zostaje także uwaga na mądrość, szaleństwo i głupotę. W związku z tym pojawia się pytanie retoryczne:

Bo czegóż jeszcze dokonać może człowiek,
Który nastąpi po królu,
Nad to, czego on już dokonał?

Mądrość przewyższa głupotę, a człowiek dzięki mądrości może widzieć więcej niż głupiec. Jednakże nie widać sensu w działaniach ludzkich, bo dokonania człowieka są marne.

Często zdarza się również tak, że człowiek, który pracuje, musi oddać swe udziały komuś, kto nie włożył w pracę trudu, co świadczy o marności pracy ludzkiej. Bowiem wszystkie dni są cierpieniem i stanowią marność.

Wszystko w życiu ma swój czas, zarówno sprawy fizyczne, jak i duchowe oraz takie, które dają szczęście i żal, gdyż:

Jest czas rodzenia i czas umierania,
Czas sadzenia i czas wyrywania tego, co zasadzono,
Czas zabijania i czas leczenia,
Czas burzenia i czas budowania,
Czas płaczu i czas śmiechu,
Czas zawodzenia i czas pląsów,
Czas rzucania kamieni i czas ich zbierania,
Czas pieszczot cielesnych i czas wstrzymywania się od nich,
Czas szukania i czas tracenia,
Czas zachowania i czas wyrzucania,
Czas rozdzierania i czas zszywania,
Czas milczenia i czas mówienia,
Czas miłowania i czas nienawiści,
Czas wojny i czas pokoju.

Jednakże wszystkie istoty: ludzie i zwierzęta, czeka ten sam los – śmierć. Zatem człowiek nie jest w niczym lepszy od zwierzęcia, bo wszystko jest marnością oraz powstało z prochu i w proch się obróci.

Z drugiej strony, jeśli człowiek żyje, powinien cieszyć się każdym dniem, mimo licznych nieszczęść. Należy więc cieszyć się młodością, póki na to czas. Trzeba też jak najlepiej przeżyć każdy dzień, bo czas bardzo szybko ucieka. Należy też baczyć na swe uczynki, bo ze wszystkiego rozliczy nas Bóg.

Plan wydarzeń

1. Pytanie o sens życia człowieka.
2. Zwątpienie w cel życia.
3. Rozważania nad mądrością i głupotą.
4. Marność ludzkiej pracy.
5. Rozmyślania nad miejscem czasu w naszym życiu.
6. Porównanie życia ludzkiego do zwierzęcego.
7. Propozycja radowania się młodością mimo wszelkiej marności.

Geneza

Ta księga biblijna zwana jest także „Księgą Eklezjastesa” i nosi nazwę swojego twórcy, który nazywał siebie Koheletem. Nie jest to jego imię, ale oznacza funkcję pełnioną przez mędrca.
Nie wiadomo kiedy dokładnie została napisana „Księga Koheleta”, ale zwykło się uznawać, że był to III/II w. p.n.e. i można ją uznać za rozmyślania filozoficzne tamtego okresu.

„Księga Koheleta” znajduje się w biblijnym Starym Testamencie.

Utwór jest pisany wierszem, kojarzony jest zatem ze stylem artystycznym, dlatego też pojawiają się w nim liczne powtórzenia i metafory, które nadają tekstowi poetyckiego charakteru. Dlatego też jest to księga, która wyróżnia się na tle innych, zawartych w Starym Testamencie.

Czas i miejsce akcji

Ze względu na charakter utworu, trudno określić jego czas i miejsce akcji. Prawdopodobnie kaznodzieja przemawiał do ludzi jemu współczesnych, więc czas możemy datować na ok. III/II w. p.n.e.

„Księga Koheleta” ma charakter rozprawy filozoficznej i przemówienia, więc niemożliwe jest określenie miejsce akcji.

Bohaterowie

Jednym z bohaterów utworu jest kaznodzieja, który swe słowa pragnie przekazać do ludzi, żyjących w tamtym czasie. Przedstawia on własną wizję na temat sensu życia i ludzkich dążeń.

Innym bohaterem utworu jest odbiorca, który potencjalnie istnieje w tekście. Pojawiają się bezpośrednie zwroty do niego.

Motywy

Głównym motywem pojawiającym się w „Księdze Koheleta” są wątki wanitatywne, czyli takie, które dotyczą marności. Wszystko bowiem zostało uznane za marne – zarówno ludzkie działania, jak i w ogóle życie ludzkie. Ów motyw widoczny jest szczególnie w łacińskim stwierdzeniu: „Vanitas vanitatum et omnia vanitas” (‘marność nad marnościami i wszystko marność’). Ma on na celu uświadomić czytelnikowi szybkość przemijania żywota oraz cierpienia, jakie wiąże się z życiem.

Interpretacja

Przedmiotem rozmyślań kaznodziei jest sens życia ludzkiego. Podstawową tezą księgi jest stwierdzenie, iż wszystko jest marnością.

W „Księdze Koheleta” poruszane są motywy wanitatywne, czyli takie, które dotyczą marności życia i dokonań człowieka. Ich ideę wyraża łacińska sentencja „Vanitas vanitatum et omnia vanitas”, co oznacza ‘marność nad marnościami i wszystko marność”.

Kohelet uświadamia przy tym odbiorcom, że to, co doczesne, nie jest tak istotne jak świat Boski. Dlatego też ludzkie działania i życie mogą zostać uznane za marne.

Zatem w „Księdze Koheleta” widoczny jest wyraźny pesymizm i poczucie przemijania, gdyż – według jej autora – wszystkie istoty czeka taki samo los, czyli śmierć.

Jednocześnie Kohelet nie radzi, by tkwić w pesymizmie, mimo świadomości daremności podejmowanych czynów i inicjatyw. Człowiek powinien dostrzegać radość, która pojawia się w życiu dzięki Bogu. Dlatego też powinniśmy korzystać z życia, pamiętając przy tym, że ze wszystkich czynów rozliczy nas Bóg. Księga kończy się zatem wątkiem optymistycznym.