Rękawiczka – interpretacja i analiza

„Rękawiczka” Adama Mickiewicza jest parafrazą ballady Friedricha Schillera o tym samym tytule. Dostosowując dzieło do ojczystego języka, polski poeta dokonał kilku zmian (m. in. imion pojawiających się w dziele postaci), ale sens utworu pozostał zbieżny z oryginałem. „Rękawiczka” po raz pierwszy ukazała się w tomie „Ballady i romanse” (1822).

Analiza

Utwór można określić mianem ballady z elementami literatury rycerskiej, ponieważ zawiera elementy liryki, dramatu oraz epiki, podejmując przy tym tematykę obecną w średniowiecznej kulturze – ukazuje scenę rozgrywającą się w czasie jednego z turniejów rycerskich.

„Rękawiczka” składa się z siedmiu nieregularnych strof. Nie jest dziełem sylabicznym, gdyż ilość zgłosek w poszczególnych wersach jest różna. Z łatwością można zauważyć, iż nierówne długości wierszy łączą się ze zmianami tempa narracji. Nieregularny jest także układ rymów – pojawiają się zarówno parzyste (dominują), jak i krzyżowe oraz okalające.

Warstwa stylistyczna dzieła jest mocno okrojona, zdaje się być dostosowaną do najważniejszego w dziele toku fabularnego. Pojawiają się epitety, które doprecyzowują obraz świata, oddając wielkość bestii (ogromne lwisko), piękno niewiasty (nadobna Marta), oraz epitet metaforyczny (jaszczurzy wzrok). Obok nich dostrzec można zgrubienie (lwisko) i zdrobnienie (rączek), co akcentuje kontrast między wydarzeniami rozgrywającymi się na arenie a zasiadającymi na trybunach widzami. We fragmencie opisującym walkę niebezpiecznych kotów dostrzec można zagęszczenie czasowników i zdań prostych. Zabieg ten podkreśla dynamikę sceny.

Interpretacja

„Rękawiczka” jest utworem odwołującym się do średniowiecznych romansów rycerskich. Przedstawiona w dziele scena – być może pewien etap turnieju rycerskiego, być może swego rodzaju igrzyska – przenosi odbiorcę w dawno minione stulecia. Ku radości zgromadzonych (a wśród nich samego króla) – bezpiecznych i mogących w spokoju obserwować brutalne wydarzenia – na arenie pojawiają się groźne i egzotyczne zwierzęta. Walka, która wkrótce się rozpocznie, budzi niemałe zainteresowanie.

Obrazowanie zastosowane przez autora opiera się na kontraście. W piątej strofie wrzawa zdaje się cichnąć, a punktem centralnym staje się spadająca z trybun rękawiczka. Należy ona do wytwornej damy, toteż z pewnością jest delikatna, niemal eteryczna. Spada ona między groźne zwierzęta, sytuując się obok tygrysa i lampartów.

Rękawiczka rzucona przez kobietę okazuje się wyzwaniem. Nawiązując do ślubów składanych przez rycerza, dama oczekuje, iż chcący zadośćuczynić swym obietnicom mężczyzna przyniesie jej część garderoby, wykazując się odwagą i oddaniem. Ten, ku zdziwieniu zgromadzonych, schodzi na arenę i przynosi rękawiczkę. Gdy ją oddaje, wypowiada następujące słowa: Pani, twych dzięków nie trzeba mi wcale, po czym odchodzi, zostawiając kobietę samą.

„Rękawiczka” jest nieco ironiczną grąz z konwencją romansu rycerskiego. Ukazana w dziele historia eksponuje męstwo, odwagę i honor Emroda (a więc cechy typowo rycerskie, zapisane w etosie). Szlachetny mężczyzna nie waha się i ryzykuje życiem, by wypełnić śluby. Jednak zakończenie utworu jest zaskakujące, zaburza obraz znany ze średniowiecznej literatury.

Głównym motywem obecnym w dziele jest miłość. Ta znana z romansów rycerskich ukazana została jako jednostronna igraszka i zabawa. Marta, widząc szalejące na arenie zwierzęta, z lekkością i beztroską żąda, by Emrod przyniósł jej rękawiczkę. Ten czyn miałby stać się dowodem jego oddania oraz zaskarbić mu łaskę pani jego serca. Chociaż mężczyzna nie waha się ani chwili, nie oczekuje później podziękowań ze strony kobiety i odchodzi. Zupełnym przeciwieństwem takiego uczucia jest miłość romantyczna, która opiera się na łączności dusz i wzajemnym oddaniu.

Warto zwrócić także uwagę na obraz rycerza – to postać honorowa, odważna i hołdująca wysokim ideom. Zdaje się on być portretem twórcy epoki romantyzmu – bezkompromisowego, nielękającego się niebezpieczeństw, a zarazem gardzącego złudnymi pozorami.