Geneza, czas i miejsce akcji
Pośród utworów poświęconych powstaniu styczniowemu, do najważniejszych i najbardziej przejmujących należy nowela Stefana Żeromskiego „Rozdzióbią nas kruki, wrony”, opublikowana w 1895 roku. Akcja toczy się pod koniec zrywu, kiedy już wiadomo, że zakończy się on klęską. Wszystko przełajdaczone […] przegrane nie tylko do ostatniej nitki, ale do ostatniego westchnienia wolnego – mówi do siebie główny bohater. Miejsce akcji, to zaś oczywiście zabór rosyjski.
Bohaterowie
Bohaterem jest Andrzej Borycki. Nie wiemy o nim zbyt wiele, poza tym, że pochodzi ze szlachty lub inteligencji. To powstaniec i konspirator, postać bardzo charyzmatyczne. Dowiadujemy się, że potrafił on zachęcić do czynów swoich kolegów, którzy popadali w przygnębienie. Andrzej jest również bardzo honorowy – zdaje sobie sprawę, że powstanie niechybnie czeka całkowita klęska, a mimo to nadal dostarcza broń jego uczestnikom. Działa on mianowicie pod przebraniem – w stroju chłopskim i pod chłopskim pseudonimem (Szymon Winrych) transportuje karabiny powstańcom. Świadczy to o jego wielkim idealizmie. Możemy też podejrzewać, że Andrzej ma lewicowe, demokratyczne poglądy. Z niesmakiem myśli on o „reakcji”, jaka zapanuje po końcu powstania.
Opowiadanie składa się właściwie z dwóch części. W pierwszej poznajemy bohatera i jego okrutny koniec. Natyka się on mianowicie na patrol rosyjskich żołnierzy, którzy przeszukują jego wóz i odnajdują broń. Mordują w okrutny sposób powstańca, który kona powoli.
W drugiej części obserwujemy chłopa, zapewne żyjącego w jakiejś pobliskiej wsi. Przez chwile żałuje on powstańca, pożeranego przez padlinożerne ptactwo (tytułowe kruki i wrony), ale w gruncie rzeczy cieszy się on z dodatkowego zarobku (ubrania powstańca, skóra z jego martwego konia). Pod koniec tekstu chłop wrzuca ciała powstańca i konia do jednej piwnicy.
Interpetacja
Utwór Żeromskiego łączy naturalizm z symbolizmem. Niektóre sceny są zresztą syntezą obu tych form – bardzo realistycznie przedstawione zostało rozszarpywanie ciała powstańca przez kruki i wrony. Zarazem posiada to głęboki wymiar symboliczny – czyż powstaniec nie jest niczym Polska, podzielona na kawałki przez zaborców? Czyż los tego pojedynczego konspiratora nie oznacza zarazem losu całego powstania?
Główny temat noweli to stosunek chłopów do zrywu narodowego. Jest ono dla nich obojętne, czemu trudno się dziwić – jak wymagać wzniosłych uczuć patriotycznych od ludzi, którzy żyją w nędzy i martwią się bardziej tym, jak uniknąć głodu, niż tym, w jakim kraju żyją?
Tak bez wiedzy i woli zemściwszy się za tylowieczne niewolnictwo, za szerzenie ciemnoty, za wyzysk, za hańbę i za cierpienie ludu, szedł ku domowi z odkrytą głową i z modlitwą na ustach – pisze autor, zdradzając swój stosunek do relacji klasowych w Polsce. Co więcej, chłop ograbia powstańca z frakcji „czerwonych”, demokratę, pragnącego poprawy doli warstw niższych. Tym zabiegiem Żeromski pokazuje, że nawet idealizm i dobre chęci nie zasypią podziałów społecznych, wytworzonych w ciągu stuleci.
Opowiadanie stanowi przygnębiającą i surową ocenę polskiej rzeczywistości. Jest równocześnie wezwaniem do podjęcia ogólnonarodowego wysiłku, by nadrobić te lata zaniedbań wobec chłopów.
Streszczenie Główną bohaterką osiemnastego – ostatniego tomu „Jeżycjady” pt. „Sprężyna” jest Łucja Pałys – córka Idy...
Ksiądz Józef Baka (1706 1707 – 1780) był jezuitą misjonarzem oraz poetą. Okres jego działalności twórczej przypadł na schyłkowy czas baroku co znajduje...
Sonety „Z chałupy” to cykl młodzieńczych wierszy Jana Kasprowicza publikowanych na łamach „Głosu” w 1888 roku. Poeta pomimo zastosowania formy sonetu...
Streszczenie Historia Ani z Zielonego Wzgórza rozpoczyna się w dniu w którym rodzeństwo Mateusz oraz Maryla adoptują dziewczynkę. O przyczynach tej decyzji...
Streszczenie Pewien człowiek miał dwóch synów. Młodszy zapragnął swojej części majątku by odjechać z dala od domu gdzie roztrwonił wszystko. Zaczął...
Piotr Skarga był kaznodzieją króla Zygmunta III Wazy jezuitą jedną z najważniejszych postaci polskiej reformacji. Jego najważniejsze dzieła to bardzo popularne...
„Eviva l'arte!” to jeden z wierszy Kazimierza Przerwy-Tetmajera wyrażający uwielbienie poety dla sztuki i dumę z bycia artystą. Tytułowe wykrzyknienie w języku...
Jan Kochanowski wielokrotnie poruszał w swojej twórczości temat relacji damsko-męskich. Niejednokrotnie czynił to w sposób prześmiewczy lub wręcz frywolny....
Wiersz „Ranyjulek” Juliana Tuwima jest charakterystyczną dla tego autora – przynajmniej na pewnym etapie jego twórczości (lata dwudzieste) –...