Geneza, czas i miejsce akcji
Pośród utworów poświęconych powstaniu styczniowemu, do najważniejszych i najbardziej przejmujących należy nowela Stefana Żeromskiego „Rozdzióbią nas kruki, wrony”, opublikowana w 1895 roku. Akcja toczy się pod koniec zrywu, kiedy już wiadomo, że zakończy się on klęską. Wszystko przełajdaczone […] przegrane nie tylko do ostatniej nitki, ale do ostatniego westchnienia wolnego – mówi do siebie główny bohater. Miejsce akcji, to zaś oczywiście zabór rosyjski.
Bohaterowie
Bohaterem jest Andrzej Borycki. Nie wiemy o nim zbyt wiele, poza tym, że pochodzi ze szlachty lub inteligencji. To powstaniec i konspirator, postać bardzo charyzmatyczne. Dowiadujemy się, że potrafił on zachęcić do czynów swoich kolegów, którzy popadali w przygnębienie. Andrzej jest również bardzo honorowy – zdaje sobie sprawę, że powstanie niechybnie czeka całkowita klęska, a mimo to nadal dostarcza broń jego uczestnikom. Działa on mianowicie pod przebraniem – w stroju chłopskim i pod chłopskim pseudonimem (Szymon Winrych) transportuje karabiny powstańcom. Świadczy to o jego wielkim idealizmie. Możemy też podejrzewać, że Andrzej ma lewicowe, demokratyczne poglądy. Z niesmakiem myśli on o „reakcji”, jaka zapanuje po końcu powstania.
Opowiadanie składa się właściwie z dwóch części. W pierwszej poznajemy bohatera i jego okrutny koniec. Natyka się on mianowicie na patrol rosyjskich żołnierzy, którzy przeszukują jego wóz i odnajdują broń. Mordują w okrutny sposób powstańca, który kona powoli.
W drugiej części obserwujemy chłopa, zapewne żyjącego w jakiejś pobliskiej wsi. Przez chwile żałuje on powstańca, pożeranego przez padlinożerne ptactwo (tytułowe kruki i wrony), ale w gruncie rzeczy cieszy się on z dodatkowego zarobku (ubrania powstańca, skóra z jego martwego konia). Pod koniec tekstu chłop wrzuca ciała powstańca i konia do jednej piwnicy.
Interpetacja
Utwór Żeromskiego łączy naturalizm z symbolizmem. Niektóre sceny są zresztą syntezą obu tych form – bardzo realistycznie przedstawione zostało rozszarpywanie ciała powstańca przez kruki i wrony. Zarazem posiada to głęboki wymiar symboliczny – czyż powstaniec nie jest niczym Polska, podzielona na kawałki przez zaborców? Czyż los tego pojedynczego konspiratora nie oznacza zarazem losu całego powstania?
Główny temat noweli to stosunek chłopów do zrywu narodowego. Jest ono dla nich obojętne, czemu trudno się dziwić – jak wymagać wzniosłych uczuć patriotycznych od ludzi, którzy żyją w nędzy i martwią się bardziej tym, jak uniknąć głodu, niż tym, w jakim kraju żyją?
Tak bez wiedzy i woli zemściwszy się za tylowieczne niewolnictwo, za szerzenie ciemnoty, za wyzysk, za hańbę i za cierpienie ludu, szedł ku domowi z odkrytą głową i z modlitwą na ustach – pisze autor, zdradzając swój stosunek do relacji klasowych w Polsce. Co więcej, chłop ograbia powstańca z frakcji „czerwonych”, demokratę, pragnącego poprawy doli warstw niższych. Tym zabiegiem Żeromski pokazuje, że nawet idealizm i dobre chęci nie zasypią podziałów społecznych, wytworzonych w ciągu stuleci.
Opowiadanie stanowi przygnębiającą i surową ocenę polskiej rzeczywistości. Jest równocześnie wezwaniem do podjęcia ogólnonarodowego wysiłku, by nadrobić te lata zaniedbań wobec chłopów.
Streszczenie Prometeusz który był jednym z tytanów uznawany jest za stwórcę człowieka. Wykradł kilka iskier z rydwanu słońca i z tego stworzył ludzką...
Wiesz Czesława Miłosza „O książce” pochodzi z 1934 roku. W tym okresie przyszły noblista działał w wileńskiej grupie poetyckiej „Żagary” a jego...
Geneza Fiodor Dostojewski pisał „Zbrodnię i karę” w latach 1865 – 1866. Powieść ukazywała się w odcinkach na łamach czasopisma „Ruskij Wiestnik”....
Geneza „Antygona” to antyczna tragedia grecka autorstwa Sofoklesa. Jest jednym z siedmiu zachowanych w całości utworów tego twórcy. Sofokles często...
W „Piosence pasterskiej” Czesław Miłosz odwołuje się do toposu arkadii. Wizja krainy szczęśliwości wiecznej wiosny i dostatku od stuleci pojawiała się w...
Geneza Według ustaleń historyków literatury (mam tu na myśli przede wszystkim Mariana Plezię) utwór pisany był na zlecenie najpewniej jakiegoś dostojnika...
W Pieśni XII (Niemasz i po drugi raz niemasz wątpliwości) Kochanowski porusza temat zaskakują swoją aktualnością. Otóż odnosi się do zazdrości która zawsze...
Geneza „Szewcy” to ostatni dramat Stanisława Ignacego Witkiewicza. Dzieło powstawało aż przez siedem lat (1927 - 1934) co związane było z rozczarowaniem autora...
Streszczenie: „Krótka rozprawa...” została wydana przez Reja w 1543 roku w Krakowie pod pseudonimem Ambroży Korczbok Rożek. Jej pełen tytuł to „Krótka...