Unikalne i sprawdzone teksty

Dwa oblicza sarmatyzmu – Potocki a Pasek. Porównanie | wypracowanie

Sarmatyzm należy do najbardziej kontrowersyjnych nurtów polskiej kultury. Przez długi czas oskarżano jego reprezentantów o ciemnotę, zacofanie i brak smaku. Jednak dzisiaj historycy zwracają uwagę na oryginalne aspekty sarmatyzmu, wyróżniające Rzeczpospolitą na tle ówczesnej Europy – podkreśla się demokratyczne tradycje polskiej szlachty, jej interesującą wyobraźnię, a także stworzenie pewnych form kulturalnych nieznanych gdzie indziej (np. portret trumienny).

Do najsłynniejszych reprezentantów tego nurtu w literaturze należą Wacław Potocki i Jan Chryzostom Pasek. Żyli mniej więcej w tym samym czasie, ich dorosłe lata przypadły na połowę burzliwego wieku XVII. Obaj brali udział w wojnach ze Szwecją (czasy Potopu) i aktywnie uczestniczyli w zwyczajnym życiu szlachty polskiej, wypełnionym sejmikami, czy też zwadami z sąsiadami. Nic więc dziwnego, że w ich dziedzictwie znajduje doskonały wyraz ówczesna mentalność, jej wady i zalety.

Potocki pozostawił po sobie serię mniejszych utworów, zebranych w tomie „Ogród fraszek”, a także wielki poemat „Transakcja wojny chocimskiej”. Wszystkie utwory autora wydano drukiem dopiero po jego śmierci – podobnie zresztą ma się sprawa z Paskiem (nie znaczy to jednak, że nie były one znane, bo mogły krążyć w odpisach rękopiśmiennych).

W krótszych utworach Potocki przedstawia życie codzienne szlachcica, związane choćby z byciem rajcą miejskim– rolę taką pełnił sam autor. W „Wojnie chocimskiej” ukazana zostaje wojna z Turkami z lat 20. XVII wieku (Potocki nie brał w niej udziału, urodził się kilka lat później) – utwór wypełnia tematyka patriotyczna i wezwania do służby ojczyźnie.

Jan Chryzostom Pasek nie był, w przeciwieństwie do Potockiego, poetą. Jego słynne dzieło to autobiograficzne „Pamiętniki”. Autor opisuje zarówno swoje żołnierskie przeżycia, jak i życie ziemianina, znanego sąsiadom z kłótliwości. Relacja owa nie jest pozbawiona drastycznych nieraz szczegółów – Pasek wspomina między innymi, jak w czasie wyprawy wojennej spał, używając w charakterze poduszki ciała martwego wroga.

Dzieła Potockiego i Paska oddają złożoność epoki. Obecne są w nich wątki patriotyczne, ale nie brak i wspomnień o mało idealistycznej pogoni za zyskiem, okradaniu trupów w czasie wojny, czy przekupstwie panującym wśród władz. Dzięki tej szczerości stają się one doskonałym wprowadzeniem w dzieje sarmackiej Polski.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Władysław Podkowiński Dzieci...

Znanego przede wszystkim z symbolistycznego „Szału uniesień” Władysława Podkowińskiego nie ominęła fascynacja impresjonizmem który na przełomie XIX...

Testament mój – interpretacja...

Wiersz zatytułowany „Testament mój” napisał Juliusz Słowacki na przełomie lat 1839 - 1840 będąc w tym czasie w Paryżu. Dzieło odbija nastrój...

Mój ulubiony bohater romantyczny

Romantyzm to w moim przekonaniu jeden z najciekawszych okresów w historii literatury. Zwraca uwagę wyobraźnia autorów tej epoki – karty ich dzieł zaludniają...

„Kartoteka” Tadeusza Różewicza...

„Kartoteka” Tadeusza Różewicza często określana jest jako antydramat ponieważ została skonstruowana na zasadach łamiących tradycyjną konwencję gatunku....

Uroda cieszy tylko oczy dobroć...

Podejście do kwestii piękna i dobra na przestrzeni wieków często podlegało zmianom. Jeśli jednak uroda i dobro zostaną potraktowane jako wartości przeciwstawne...

Charakterystyka porównawcza Marcina...

Powieść Stefana Żeromskiego „Syzyfowe prace” stanowi wyjątkowy obraz dorastania Polaka w zaborze rosyjskim pod koniec XIX wieku. Bohaterowie dojrzewają psychicznie...

Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki...

Powieść wydaje się nam czymś oczywistym. Wchodzimy do księgarni i na półkach widzimy głównie powieści tak samo w bibliotekach publicznych czy biblioteczkach...

„Opowiadania” Tadeusza Borowskiego...

Tadeusz Borkowski oraz Gustaw Herling-Grudzińśki to autorzy którzy w swojej twórczości poruszają trudną tematykę. Obydwa z utworów opowiadają o wydarzeniach...

Chłopi i ich widzenie świata –...

Władysław Reymont rekonstruuje w „Chłopach” specyficzną strukturę wiejskiej społeczności i jej mentalność. Spojrzenie na świat członków lipieckiej...