Horacy a Kochanowski – ich twórczość i światopogląd. Porównanie

Jan Kochanowski był osobą świetnie wykształconą i jak każdy światły człowiek swojej epoki doskonale znał literaturę i kulturę starożytną. Do najbardziej przezeń cenionych twórców należał rzymski poeta Horacy (I wiek p.n.e.). Autor „Odprawy posłów greckich” znajdował się pod jego wielkim wpływem, co znalazło odzwierciedlenie w kilku utworach. Wpływ ów był tak duży, iż w przypadku Pieśni XXIV mamy do czynienia z jawną parafrazą Horacego.

Rzymski poeta znany jest najbardziej z sentencji zawartej w swoich Pieśniach. Brzmi ona: Chwytaj dzień, bo przecież nikt się nie dowie, jaką nam przyszłość zgotują bogowie. Chwytaj dzień (po łacinie „carpe diem”), to hasło, którego echo odnajdujemy wielokrotnie w twórczości Kochanowskiego. Przykładowo, w Pieśni XX ("Miło szaleć, kiedy czas po temu") znajdujemy słowa:

Miło szaleć, kiedy czas po temu,
A tak, bracia, przypij każdy swemu.

Pada też figlarne stwierdzenie:

Znał kto kiedy poetę trzeźwiego?
Nie uczyni taki nic dobrego.

We fraszce „Do gór i lasów” poeta wspomina swoją młodość. Gdziem potym nie był? Czegom nie skosztował? – pyta retorycznie. Zauważa na koniec, iż jest już stary i ma srebrne w głowie nici. A mimo to oczekuje, iż życie ma mu jeszcze do zaoferowania radości. Stwierdza: A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci.

Kolejną wspólna dla Kochanowskiego i Horacego ideą jest wartość poezji. W odzie „Do Mecenasa” Rzymian mówi o sobie, iż jest z dwóch natur złożony. Pierwsza z nich to oczywiście śmiertelne ciało. Gdy jednak to umrze, to druga z nich tylko wzrośnie w siłę. Jest nią poezja, twórczość, która sprawi, iż imię jego nie przepadnie. „Stawiłem sobie pomnik trwalszy niż ze spiżu” mówi Horacy w Pieśni III, 30. Nie wszystek umrę, wiele ze mnie tu zostanie/Poza grobem.

Kochanowski w Pieśni XXIV stworzył uwspółcześnioną wersję ody „Do Mecenasa”. Jednak w miejsce Horacego, który był podmiotem lirycznym oryginału, stawia samego siebie. Poznać to można choćby po tym, iż zamiast Mecenasa, protektora Horacego, wymieniony zostaje opiekun Kochanowskiego, biskup Myszkowski. Kochanowski rzece:

Mój Myszkowski, nie umrę ani mię czarnymi
Styks niewesoła zamknie odnogami swymi.

Można powiedzieć, iż wręcz przeciwnie – bowiem po śmierci ciała poetę czeka niezwykła sława:

O mnie Moskwa i będą wiedzieć Tatarowie,
I róznego mieszkańcy świata Anglikowie;
Mnie Niemiec i waleczny Hiszpan, mnie poznają,
Którzy głęboki strumień Tybrowy pijają.

I Horacy i Kochanowski zalecają, by nie było lamentów bo ich śmierci – w końcu trwają nadal w swoich utworach.

Tak rzymski, jak i polski poeta prezentowali podobny stosunek do życia. Zalecali korzystanie ze wspaniałych chwil („carpe diem”), a także potrafili docenić moc sztuki.