Wiersz zatytułowany „Do M***” Adam Mickiewicz napisał w 1823 r. Był to dla niego szczególnie ciężki okres, ponieważ w tym czasie zmagał się z negatywnymi emocjami, które nagromadziły się w nim na skutek zawodu miłosnego. Dzieło jest więc nie tylko lirycznym zapisem romantycznego uczucia, ale także swoistym wyrazem rozpaczy i cierpienia, co sytuuje je wśród wierszy o charakterze autobiograficznym.
Analiza
„Do M***” to utwór średniej długości, który składa się z dziesięciu tetrastychów (strofa licząca cztery wersy) napisanych regularnym jedenastozgłoskowcem. Układ rymów w tekście jest przeplatany, są to rymy żeńskie, dokładne.
Sytuacją liryczną przedstawioną w utworze jest rozmowa nadawcy komunikatu, z jego adresatką – wymienioną w tytule M***. Konwersacja ta nie odbywa się w przestrzeni rzeczywistej, jej areną są wyobraźnia i wspomnienia ja mówiącego.
Warstwa stylistyczna dzieła jest szeroka i różnorodna, służy głównie budowie melancholijnego nastroju oraz stworzeniu obrazu miłości romantycznej. Sam tytuł wiersza jest zapowiedzą treści słów podmiotu lirycznego. Następnie pojawiają się wprowadzona z impetem, silnie uderzająca w odbiorcę anafora Precz. W utworze można również dostrzec epitety (grubszy kir, samotna komora, śmiertelna matnia), apostrofy, uosobienia (serce posłucha, pamięć nie posłucha), rozbudowane porównanie (Jak cień tym dłuższy, (…) Tak moja postać), metafory (np. koło żałobne), przerzutnie oraz bardzo mocno zaznaczoną w dziewiątej strofie instrumentację głoskową (nagromadzenie głosek szczelinowych i zwarto-szczelinowych).
Bardzo łatwo można zauważyć, iż dzieło Mickiewicza opiera się głównie na powtórzeniach. Sugerują to nie tylko anafory (także rozpoczynanie wersów od Czy) i układ rymów, ale także repetycja słowa przypomnisz oraz niemal tożsama treść strofy trzeciej i dziesiątej.
Interpretacja
„Do M***” jest wierszem ukazującym szczególną wizję miłości. Już w pierwszej strofie zasygnalizowana zostaje konieczność rozstania, dla której opozycyjną siłą jest pamięć. Chociaż podmiot liryczny i adresatka jego komunikatu żyją w odosobnieniu, ich uczucie wciąż trwa, a jego nośnikiem są przywołane wczesniej wspomnienia. Co znamienne, ja mówiące nie otrzymuje żadnych zapewnień od M***, lecz ma pewność, iż na zawsze pozostanie w jej świadomości.
Miłość romantyczna rozkwita pomiędzy duszami. Każda spędzona wspólnie chwila odciska swe piętno, odrywając cząstkę duszy i na wieki wpisując ją w daną przestrzeń (zaś przestrzeń tę umieszczając w pamięci). Stąd przeświadczenie podmiotu lirycznego, że poszczególne miejsca na zawsze będą przypominać o nim dawnej ukochanej.
Monolog liryczny przebiega w sposób spokojny, harmonijny, zostając jednak przełamanym w dziewiątej strofie. Zamiast kolejnego obrazu z przeszłości pojawia się tutaj mroczna wizja błyskawicy przeszywającej powietrze i puszczyka łopocącego w okno. Nastrój tajemnicy i grozy zdaje się nawiązywać do wcześniejszych dzieł poety – „Dziadów” kowieńsko – litewskich. W tym kontekście miłość jawi się jako silniejsza od śmierci, transcendentna, przekraczająca granice racjonalnego świata.
Miłość romantyczna to uczucie wyjątkowe, które łączy aspekty fizyczne z braterstwem dusz, ich jednością. Dlatego niemożliwe jest zapanowanie nad nim, ujęcie go w ryzy. Właśnie taka relacja związała Adama Mickiewicza z Marylą Wereszczakówną. Jednak kobieta, gdy poznała wybitnego poetę, była już zaręczona z hrabią Puttkamerem. Konieczność rozstania z ukochaną bardzo mocno wpłynęła na autora „Do M***”, który ujście nagromadzonych emocji często znajdował właśnie w swojej twórczości.