Kazania ojca Paneloux – interpretacja

Ojciec Paneloux to jedna z najciekawszych postaci „Dżumy” Alberta Camusa. Reprezentuje on religijny sposób interpretacji świata, a właściwie dwa różne style myśli chrześcijańskiej. Paneloux przechodzi bowiem w trakcie akcji powieści gruntowną przemianę.

Na początku jest on surowym jezuitą, który karci wiernych. Dżuma ma być karą bożą za występki – w tym sensie jest ona czymś dobrym. Bóg zsyła anioła zniszczenia, „pięknego Lucyfera”, by starł w proch grzeszników, a zostawił ludzi bogobojnych. W słowach Paneloux nie ma miejsca na wątpliwości – w czasie kazania wydaje się zawsze wiedzieć, co jest dobre, a co złe. Charakterystyczny jest jego ton wyższości – mówi o grzechach swoich wiernych, ale sam nie czuje się zaliczony w poczet grzeszników.

Później jednak następuje zmiana w duszy jezuity, która zostaje wyrażona w trakcie drugiego kazania. Między dwoma mowami Paneloux obserwuje bezmiar cierpienia, jaki staje się udziałem mieszkańców Oranu. Skłania go to do przemyślenia swojego stanowiska.

W trakcie drugiego kazania Paneloux nie oddziela się już od swoich wiernych. Używa zaimka „my” – zdążył bowiem zrozumieć, że nie jest lepszy od swoich sąsiadów. Ze słów Paneloux znika bezwzględna pewność, jaką przejawiał wcześniej. Przywołuje on przykłady „Don Juana w piekle” i śmierci dziecka. Dla wierzącego jest logiczne, że grzesznika spotyka kara. Ale dziecko jest niewinne, a i tak cierpi – w tym miejscu człowiek musi przyznać, że nie pojmuje logiki Boga. Jedyne co mu pozostaje, to wierzyć w mądrość Stwórcy i robić wszystko, by ulżyć cierpieniu bliźnich.

Kazania księdza Paneloux ukazują proces dojrzewania chrześcijanina. W czasie wygłaszania pierwszego z nich jezuita był już wybitnym intelektualistą. Brakowało mu jednak tego, co w chrześcijaństwie najważniejsze – miłości do drugiego człowieka. Dopiero w czasie kontaktu z chorymi pojął, na czym polega naśladowanie Chrystusa. Zrozumiał, że nie jest ono łatwe ani psychicznie, ani intelektualnie – świadectwem jego przemiany i wątpliwości, jakie jej towarzyszyły jest drugie kazanie.