Unikalne i sprawdzone teksty

„Lalka” jako powieść realistyczna – cechy, opracowanie | wypracowanie

Powieść realistyczna wykształcona została w XIX stuleciu. Ten nowy gatunek, zgodnie z założeniami realizmu jako nurtu w literaturze, dążył do jak najściślejszego i najbardziej obiektywnego oddawania rzeczywistości. Jego początków można doszukiwać się w starożytności, a dokładniej w „Poetyce” Arystotelesa i opisanej w tym dziele zasady mimesis. Następnie do rozwoju powieści realistycznej przyczyniły się zmiany społeczne, które zaszły wskutek rewolucji przemysłowej (większa rola mieszczan) oraz zainteresowanie samą powieścią jako gatunkiem rozwijającym się już od oświecenia.

Pozytywizm jako epoka literacka zaistniał jedynie na ziemiach polskich, a to wszystko przez specyfikę naszej historii – utratę niepodległości, kolejne zrywy narodowowyzwoleńcze i konieczność naprawy sytuacji gospodarczo-społecznej. Tymczasem w pozostałych krajach Europy dominował właśnie realizm - rozumiany także jako kierunek literacki. Nic więc dziwnego, że polscy twórcy, doceniwszy wartości poznawcze i wychowawcze tego nurtu, zaszczepili go na rodzimym gruncie. Jedną z najbardziej udanych prób była „Lalka” Bolesława Prusa – powieść, która ukazuje złożony krajobraz polskiego społeczeństwa lat 70 XIX stulecia.

Narracja w dziele Bolesława Prusa prowadzona jest w sposób obiektywny. Opowiadacz występuje w trzeciej osobie, jest wszechwiedzący i, co najważniejsze, unika wartościowania kolejnych wydarzeń (takie sądy wypowiadają jedynie bohaterowie, niejednokrotnie za pomocą mowy pozornie niezależnej, a więc w toku narracji). Odstępstwem od powyższych reguł są fragmenty „Pamiętnika starego subiekta”, kiedy obowiązki narratora (pierwszoosobowego) pełni Ignacy Rzecki. Tego typu zabieg umożliwia czytelnikowi poznanie opowiadanej historii oraz przyjrzenie się krajobrazowi Warszawy z perspektywy osoby zaangażowanej w przedstawione wydarzenia.

Tok fabularny przebiega w sposób chronologiczny, widoczne są związki przyczynowo – skutkowe. Pojawiają się także liczne retrospekcje i wspomnienia, szczególnie we fragmentach „Pamiętnika starego subiekta”. Rozszerzona perspektywa umożliwia czytelnikowi zgłębienie motywacji i przyczyn określonych sposobów postępowania bohaterów.

Tłem losów Stanisława Wokulskiego jest Warszawa z końca lat 70 XIX stulecia. Miasto zostało ukazane z topograficzną dokładnością, a jego obraz jest całościowy. Czytelnik odwiedza więc dzielnice zamożne, które zamieszkują zamożni kupcy i przedstawiciele arystokracji, oraz przestrzenie będące schronieniem dla ludzi ubogich, walczących o przetrwanie.

W „Lalce” przedstawiony zostaje panoramiczny obraz polskiego społeczeństwa. Pojawiają się więc arystokraci (książęta, baronowie, hrabiowie), reprezentanci ubogiej szlachty, mieszczanie oraz biedota – warstwa najuboższa, chwytająca się każdego zajęcia. Chociaż przepaść między tymi ludźmi zdaje się być niemożliwa do przekroczenia, żyją oni obok siebie, przechadzając się po ulicach jednego miasta, są więc od siebie zależni.

Prus nie zapomina także o mniejszości żydowskiej, która w ówczesnej Warszawie stanowiła wielką siłę. W obliczu rozkładu polskiego społeczeństwa jej zwartość i zaradność gwarantowała mocną pozycję, budząc zarazem niechęć rodzimych mieszkańców miasta. Problem ten zostaje nakreślony bardzo wyraźnie, a poszczególne postacie mają doń odmienny stosunek.

Poczet bohaterów „Lalki” jest niezwykle zróżnicowany. Każda postać przejawia indywidualne cechy, używa właściwego swemu pochodzeniu języka oraz dąży do realizacji własnych celów. Kontrasty między nimi są ogromne: panna Łęcka posługuje się kilkoma językami, z rozrzewnieniem wspomina wizyty na dworach najznamienitszych arystokratów; z kolei Węgiełek mówi polszczyzną z wyraźnymi naleciałościami gwary i marzy o własnym warsztacie. Co znamienne – każdy bohater jest postacią złożoną, niejednoznaczną. Dysponuje bowiem indywidualnym zbiorem mocnych stron, który kontrastuje z jego słabościami. Każdy popełnia zatem błędy, działa w sposób, jaki czytelnik może oceniać negatywnie.

Wydarzenia ukazane w „Lalce” są wydarzeniami prawdopodobnymi. Wynikają one ze słabości lub siły bohaterów, ich wzajemnych relacji, wyznawanych przez nich wartości. W obliczu wyzwań stawianych przez codzienność niektórzy okazują się bezradni, a niektórzy pokonują przeszkody bez najmniejszych problemów.
„Lalka” Bolesława Prusa jest powieścią realistyczną w pełni znaczenia tego terminu. Nadto dzieło wzbogacone zostało fragmentami „Pamiętnika starego subiekta” (korzeniami sięgającego do popularnych w romantyzmie gawęd) oraz krytyczną oceną ówczesnej rzeczywistości, którą wygłaszają poszczególni bohaterowie.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Motyw odwagi w literaturze i sztuce...

Odwaga to jedna z najbardziej docenianych cnót. Nikt nie pragnie uchodzić za tchórza natomiast każdy z przyjemnością słucha gdy ktoś nazywa go dzielnym. Przed...

"Stajesz się odpowiedzialny na...

„Mały Książę” Antoine’a de Saint-Exupery’ego to piękna alegoryczna opowieść o miłości i przyjaźni. Autor w historii chłopca zamieszkującego...

Rozmowa Andrzejowej Korczyńskiej...

Pani Andrzejowa Korczyńska wdowa po powstańcu styczniowym decyduje się poważnie porozmawiać z synem Zygmuntem na prośbę swojej synowej która zauważa zbytnie zainteresowanie...

List do Jana Kochanowskiego pocieszający...

Mistrzu Janie! Doszły mnie tragiczne wieści o waszej sytuacji. We wszystkich okolicznych dworach szlachta opowiada o Twej rozpaczy z powodu utraty ukochanej córki Urszulki....

„Chłopi” jako epopeja

„Chłopów” Władysława Reymonta można nazwać epopeją wsi ponieważ ukazują drobiazgowy i sugestywny obraz tej warstwy społecznej. Reymont posługując...

Wszyscy jesteśmy pielgrzymami –...

Wielki polski poeta Cyprian Kamil Norwid napisał wspaniały wiersz pod tytułem „Pielgrzym”. Opisuje w nim człowieka który uchodzić może za nędzarza....

Romantyczna koncepcja miłości...

W epoce romantyzmu miłość stała się wartością szczególną. Nad fizyczność i uwielbienie cielesnego piękna zaczęto cenić wyjątkową relację dusz przekonanie...

„Ludzie bezdomni” jako powieść...

Powieść Stefana Żeromskiego „Ludzie bezdomni” umiejscowić należy między dwiema epokami. Z jednej strony dzieło mocno czerpie z tradycji pozytywistycznej z...

Utopia w oświeceniu – realizacja...

Motyw utopii przewijał się przez literaturę już w starożytności chociaż sama nazwa pochodzi od utwory Tomasza Morusa. Wątek odległej krainy (zazwyczaj wyspy) na którą...