„Czarna wiosna” to wiersz Antoniego Słonimskiego, napisany w roku 1919. Ma charakter autotematyczny, bowiem skupia się na roli poezji, jej zadaniach i problemach stojących przed artystą. Istotne jest zwrócenie uwagi na datę powstania tekstu – rok 1919 to już okres istnienia niepodległej Polski. Fakt odrodzenia ojczyzny sprawia, że konieczne staje się przemyślenie roli poezji. W końcu polityczna rola artystów w zniewolonym społeczeństwie polskim była niezwykle istotna – to oni podtrzymywali na duchu swoich rodaków, oni dbali o utrzymanie uczuć narodowych w sercach czytelników. Ale teraz nie ma potrzeby działać w ten sposób – w końcu Polska istnieje, by tak rzec, namacalnie. Ze strefy wymarzonych bytów, ideałów, zeszła na ziemię i stała się zwykłym państwem.
Poeta postanawia więc odrzucić płaszcz Konrada – to oczywiście nawiązanie do III części „Dziadów” Adama Mickiewicza, bodaj najważniejszego działa polskiej poezji patriotycznej. Ale czym wypełnić tę pustkę? Otóż artysta powinien zając się teraz sprawami uniwersalnymi, ogólnoludzkimi. Nie musi skupiać się na doli swojej ojczyzny, teraz jego rolą jest zwrócenie się do spraw pozapolitycznych.
Czarnym Arabom znad Eufratu
I ludożerczej w Zambezi sekcie
Chciałbym powiedzieć, tak jak brat bratu,
Słowa w ich własnym dzikim dialekcie.
Polska nie jest więc już pawiem i papugą narodów, by użyć sformułowania Juliusza Słowackiego. W normalnym kraju poeci zajmują się rzeczami innymi niż polityka – i taki jest plan podmiotu lirycznego.
Niewola ludów nie roznieca
Płomienia zemsty! – Pusta heca!
Gdzie indziej żagiew moja pada!
Nie zostaje dokładnie wyjaśnione, czym winien się teraz zająć artysta. Wymieniane tematy, jakie powinny skupić uwagę poety, służą raczej kontrastowi. Nie chodzi o to, by naprawdę pisał dla ludożerców – rzecz w podkreśleniu dychotomii: sprawy polskie-sprawy reszty świata. W gruncie rzeczy program Słonimskiego jest zarazem negatywny, jak i pozytywny. Negatywny, bo podkreśla on, że nie chce już pisać o Polsce (rozumianej jako byt polityczny). Pozytywny, bo jeśli poeta zrezygnuje z poczucia obowiązku wobec kraju, to może pisać… o czym tylko chce.
Jak rozumieć z kolei tytuł? Autor zwraca uwagę na czarnych niewolników – są nimi w tym kontekście oczywiście Polacy. Wiosna oznacza odzyskanie niepodległości, wyzwolenie. Polacy nie są już więc niewolnikami, nie muszą pisać wierszy o swojej niewoli. W 1918 roku zyskali wolność nie tylko polityczną, ale i intelektualną.
Forma utworu (kilka informacji):
– układ rymów abba
– apostrofa („wszędzie was widzę, czarni ludzie”)
– wykrzyknienie (zachłyśnie się mej piersi bunt)
– wyliczenie