„Lot nad kukułczym gniazdem” pozostaje najbardziej cenioną powieścią Kena Keseya. Akcja rozgrywa się w szpitalu psychiatrycznym, zaś narratorem książki jest jeden z pacjentów „Wódz” Bromden (nazwany tak z powodu indiańskiego pochodzenia). Szpitalem w gruncie rzeczy nie zarządzają lekarze – ostatnie słowo ma zawsze siostra Ratched. Ta pielęgniarka potrafi manipulować zarówno pacjentami, jak i personelem medycznym.
Pewnego dnia do leczenia zostanie przyjęty Irlandczyk McMurphy. To wylewny i niepochamowany człowiek. W gruncie rzeczy nie jest chory psychicznie, po prostu nie pasuje do standardów społecznych – jest porywczy, co często kończy się bójkami, nie stroni też od alkoholu i romansów.
McMurphy niszczy porządek, jaki narzuciła szpitalowi siostra Ratchet. Ci dwoje zaczynają uważać się za osobistych wrogów – każde stara się nastroić pacjentów przeciw drugiemu. Pielęgniarka marzy o spokoju i posłusznych chorych, a McMurphy „demoralizuje” ich przy pomocy gry w karty i swoich wygłupów.
Początkowo Irlandczyk prowokuje wprost siostrę oddziałową, szybko jednak zaczyna rozumieć, że w bezpośrednim starciu to ona ma większe szanse na zwycięstwo. Zaczyna więc wykorzystywać przeciw niej przepisy szpitalne. W ten sposób organizuje wycieczkę na ryby dla innych pacjentów. Siostra nie może jej wprost zakazać, bowiem przepisy pozwalają na takie wypady – o ile pacjenci mają opiekunów. MrMurphy zapewnia wycieczce opiekę, chociaż siostra nie dowiaduje się, że w tej roli występują dwie prostytutki.
Jedna z nich wpada w oko młodemu pacjentowi Billy’emu. McMurphy kolejny raz bierze sprawy w swoje ręce – organizuje nocną wizytę kobiet lekkich obyczajów w szpitalu. Jednak w jej czasie nadużywa alkoholu i nie udaje mu się zamaskować tej niecodziennej rozrywki przed nastaniem ranka.
Siostra Ratchet triumfuje, mając jasny dowód demoralizacji znienawidzonego pacjenta. Upokarza Billy’ego, doprowadzając go do samobójstwa. Później śmierć chłopaka próbuje zrzucić na McMurphy’ego, a ten w ataku wściekłości atakuje ją. Tego jest za wiele dla personelu szpitala. McMurphy zostaje poddany lobotomii, co zmienia go całkowicie, wpychając w katatonię. Powieść kończy się, gdy Wódz zabija Irlandczyka i ucieka. Indianin wie, że wesoły ongiś człowiek nie chciałby spędzić reszty życia w ten sposób.
Plan wydarzeń
1. Przybycie McMurphy’ego.
2. Pierwsze konflikty z siostrą Ratched.
3. Wyprawa na ryby.
4. Przygoda z prostytutkami.
5. Samobójstwo Billy’ego.
6. McMurphy atakuje siostrę Ratched.
7. Lobotomia.
8. Śmierć McMurphy’ego i ucieczka wodza.