Geneza, czas i miejsce akcji
„Pamiętnik z powstania warszawskiego” to bodaj najbardziej znane beletrystyczne dzieło Mirona Białoszewskiego. Książka stanowi rodzaj autobiografii, opisującej losy pisarza w trakcie tytułowego zrywu Polaków w 1944 roku. W dziele obecne są dwa plany czasowe – wojna i rok 1967, kiedy autor wspomina swoje losy sprzed dwudziestu lat. Dominuje pierwszy plan, opisując wydarzenia od początku sierpnia 1944 do pierwszych miesięcy roku 1945, gdy bohater powrócił do zniszczonej Warszawy. Z krótkim wyjątkiem, akcja toczy się w stolicy Polski.
Motywy, problematyka
Książka Mirona Białoszewskiego stanowi ważny głos w dyskusji nad losami zwykłych ludzi w czasie wojny i powstania. Autor nie był żołnierzem i nie brał udziału w starciach z Niemcami – jego perspektywa jest perspektywą cywila, który pragnie doczekać końca walk. Nie oznacza to, że Miron pozostawał obojętny wobec konfliktu. Wręcz przeciwnie, jak większość Warszawiaków z radością przyjął początek powstania. Wynikało to z nadziei na zrzucenie niemieckiej dominacji, jaka dławiła kraj od 1939 roku. Ludzie pomagają żołnierzom z AK budować umocnienia, wznoszą flagi, a także organizują wydarzenia o charakterze patriotycznym. Entuzjazm jednak szybko się wyczerpuje, skonfrontowany z tragicznymi warunkami życia, jakie panują wśród murów walczącej Warszawy. Niemiecka artyleria i lotnictwo zbiera krwawe żniwo wśród cywilów, zdobycie wody i jedzenia to cud. Białoszewski opisuje głód, pragnienie i nieustanny strach. Do najbardziej przejmujących fragmentów książki zalicza się relacja z ewakuacji do innej części miasta, przez kanały – epizod ten stał się kanwą wcześniejszego filmu Andrzeja Wajdy („Kanał”).
Bohaterowie
Paradoksalnie, głównym bohaterem nie jest Miron Białoszewski, ani jego przyjaciele (np. Swen), czy krewni. Dominuje bohater zbiorowy, jakim jest ludność Warszawy. Czytelnik obserwuje osoby, które pomimo tragicznych warunków usiłują zachować resztki normalnego życia. Stąd epizody takie, jak otwarcie zakładu fryzjerskiego wśród szalejącej zagłady i nędzy. Celem Białoszewskiego było ukazanie reakcji zwykłych ludzi, rzuconych w środek tragicznego i wielkiego wydarzenia historycznego. Wielkość i podłość mieszają się ze sobą – a Białoszewski jest narratorem współczującym. Pragnie zrozumieć, nie oceniać. Sam wie najlepiej, że trudno wydawać oceny o człowieku, który znajduje się w sytuacji ekstremalnej.
„Pamiętnik z powstania warszawskiego” doczekał się wielu adaptacji teatralnych. Do najważniejszych należy ta, dokonana na potrzeby teatru telewizji w 2009 roku.
„Doktór Piotr” jest dłuższą nowelą Stefana Żeromskiego. Akcja rozgrywa się w zaborze rosyjskim pod koniec XIX wieku. Streszczenie Na początku poznajemy...
Geneza „Cyd” jest jednym z najbardziej znanych utworów Corneille’a. Wystawiona po raz pierwszy w 1637 roku tragikomedia skutkowała tak zwanym „sporem...
„Pierwsza przechadzka” to wiersz Leopolda Staffa napisany w 1946 roku. Utwór powstał tuż po II wojnie światowej i traktuje właśnie o owym trudnym czasie...
Wiersz Antoniego Słonimskiego „Smutno mi Boże” pochodzi z lat dwudziestych XX wieku. Tytuł i treść nawiązują do „Hymnu” Juliusza Słowackiego (znanego...
„Stary Prometeusz” to wiersz Zbigniewa Herberta w którym poeta przedstawia odmienny od utrwalonego w tradycji wizerunek mitologicznego tytana. W tekście tym...
„Pantofelek” to utwór Andrzeja Bursy. Przestawia coś w rodzaju dialogu dwóch postaci (choć widzimy wypowiedzi tylko jednej z nich). Podmiot liryczny...
Wiersz „Przedśpiew” Leopolda Staffa pochodzi z tomu „Gałąź kwitnąca” (1908). Tekst stanowi poetyckie credo artysty. Poeta wypowiada się w nim bowiem...
Streszczenie „Królowa śniegu” jest baśnią napisaną przez duńskiego pisarza Hansa Christiana Andersena. Pierwsza jej część opowiada historię magicznego...
Streszczenie Tomasza Judyma poznajemy w Paryżu jako studenta medycyny. Ma dwadzieścia kilka lat. W czasie zwiedzania Luwru spotyka swoje rodaczki – starszą dystyngowaną...